Dit is waarom Twitter en Facebook nu pas ingrijpen tegen Trump

Het is voor Trump een primeur. Nog niet eerder werden zijn accounts op Facebook, Instagram en Twitter geblokkeerd.

In de tweet en de andere posts op social media stond een video waarin Trump de belagers van het Capitool vroeg naar huis te gaan. Maar hij herhaalde ook z'n ongefundeerde beschuldigingen over grootschalige verkiezingsfraude herhaalde, zonder dit te kunnen bewijzen. 

En ook Google greep in. De video waarin Trump de betogers toespreekt is verwijderd van YouTube, omdat daarin de verkiezingsuitslag wordt betwist. Die regels werden in december aangescherpt. Dat een video van Trump op dit platform wordt gewist, is ook voor het eerst. Maar Trump gebruikt YouTube niet zo fanatiek als de andere platforms. 

Bij Twitter geldt de blokkade voor twaalf uur vanaf het moment dat Trump zijn gewraakte tweets plaatste. Bij Facebook en Insta is de schorsing inmiddels verlengd tot aan het einde van z'n termijn, zo maakte Facebook-ceo Mark Zuckerberg vandaag bekend. 

Zuckerberg schrijft dat Facebook het een te groot risico vindt als Trump de diensten van het bedrijf kan gebruiken, in ieder geval tot Biden beëdigd is.

Escalatie is geen verrassing

Trump riep zijn aanhang al langer op om op 6 januari de straat op te gaan, omdat hij - ten onrechte - claimt dat er is gefraudeerd bij de verkiezingen die Joe Biden won. "Met de bestorming is er een duidelijk gevolg gegeven aan zijn oproepen", zegt Sanne Kruikemeier, onderzoeker politieke communicatie aan de UvA. "Dat is voorspeld. Het is geen verrassing dat dit gebeurt."

Het legt volgens haar een onderliggend probleem bloot: hoe mensen bepaalde boodschappen voor waar aannemen, aldus Kruikemeier. En hoe die berichten dan verspreiden via sociale media.

'Hadden eerder moeten ingrijpen'

Het is daarom ook goed en heel belangrijk dat de sociale netwerken ingrijpen, zegt ze. "Maar dat had al eerder gemoeten. Veel eerder. Die reactie op misinformatie is een uitwerking van diepe polarisatie in de Verenigde Staten. Deze private bedrijven hebben zich te lang verscholen achter de vrijheid van meningsuiting."

Dat vindt ook durfinvesteerder Chris Sacca. Hij gaat wel wat verder en vindt dat Twitter-ceo Jack Dorsey en Facebook-ceo Mark Zuckerberg bloed aan hun handen hebben. En ook Amerikaanse mensenrechtenorganisaties vinden dat sociale netwerken te lang hebben gewacht met ingrijpen op berichten waarin wordt opgeroepen tot politiek geweld, meldt de New York Times.

Niet voor het eerst

Het is niet voor het eerst dat Trump het niet zo nauw neemt met de regels van de sociale netwerken. Zo plaatste de Amerikaanse president vaker misleidende berichten, bijvoorbeeld over het coronavirus, gebruikte zijn campagneteam omstreden symbolen in advertenties, en verheerlijkte hij volgens Twitter geweld tegen demonstranten.

Woensdagavond ging Trump dan toch te ver. Dat Facebook nu overgaat tot een tijdelijke verbanning, komt omdat hij de huisregels van Facebook overtrad.

De uitleg van Guy Rosen, de baas van de integriteitsregels op Facebook, vat dat het duidelijkst samen. Hij noemt het een noodgeval en zegt dat de video is verwijderd omdat Facebook gelooft dat "het bijdraagt in plaats van het verminderen van het risico op geweld." 

Twitter heeft het over ernstige schendingen van het beleid. 

'Vrijheid van meningsuiting blijft overeind'

Dat Twitter, Facebook en Google Trump aanpakken om zijn video, doet geen afbreuk aan de vrijheid van meningsuiting, zegt ICT-jurist Arnoud Engelfriet van ICTRecht. De platforms bepalen zelf de regels die gelden in hun huis en staan dus in hun recht.

"Er is veel discussie over de macht van de platforms en de censuur die ze kunnen uitoefenen door bepaalde dingen niet toe te staan", legt hij uit. "Maar of zij iemand blokkeren of niet, dat is aan hen."

Het zou wél een probleem zijn als een bepaalde stroming structureel geblokkeerd zou worden. "Als iemand nergens anders meer terecht kan om zijn zegje te doen, dan komt de vrijheid van meningsuiting in het geding."

Goed onderbouwen

Twitter, Facebook en Google moeten wel goed kunnen uitleggen waarom zij overgaan tot het verwijderen van video's of het verbannen van Trump.

Hoe groter het bedrijf en hoe groter de persoon die getroffen wordt door de 'straf', des te beter de onderbouwing moet zijn, legt hij uit. "Een individuele cafébaas mag iemand eruit gooien als zijn kop hem niet aanstaat. Maar Twitter zal met iets meer onderbouwing moeten komen."

Misinformatie verspreiden

Het belangrijkste is dat bedrijven als Facebook, Twitter en Google voorkomen dat misinformatie gaat rondzingen, zegt Kruikemeier. "Dat is een probleem omdat berichten via sociale netwerk ongefilterd en zonder nuance verspreid worden."

Ingrijpen is dus belangrijk. Maar een week voor verkiezingen alle politieke advertenties in de ban doen, zoiets werkt niet. "Daar houd je ook informatie mee achter. Je wil wel dat mensen goed geïnformeerd worden."

Meer regels nodig

Kruikemeier pleit voor meer wet- en regelgeving rond berichten op sociale platformen. "Wat is een advertentie, wat is een politieke boodschap? Daar gelden nu te weinig regels voor."

Datzelfde geldt voor privénetwerken en whatsapp-groepen waar veel misinformatie razendsnel in rondgaat. "Alleen voorkomen dat mensen iets niet kunnen doorsturen naar grote groepen haalt niets uit", zegt ze.

Labels bij onjuiste informatie

Twitter en Facebook proberen orde in de chaos te scheppen met labels. Bij berichten over het coronavirus krijg je een melding en verwijzing naar betrouwbare informatie van overheden.

Of een waarschuwing dat een bericht onjuiste informatie bevat. Volgens Facebook werkt dat uitstekend. In 95 procent van de gevallen klikken mensen na het zien van zo'n misinformatie-label niet door naar dat 'onjuiste' bericht, meldt het techbedrijf.

Mensen kijken selectief

Maar Kruikemeier herkent dat niet. "Als het wordt gezien is het effectief. Maar uit onderzoek blijkt juist dat mensen dat helemaal niet zien en het niet goed lezen. Er bestaat zoiets als banner-blindness." Er zijn zo veel labels dat mensen er selectief naar kijken, legt ze uit.

"Ik vind het goed dat mensen worden geïnformeerd. Maar het kan nog beter. Platformen hebben de verantwoordelijk om mensen juist te informeren en dat ook op te pakken."

De platformen hebben steeds meer een journalistieke functie gekregen, zegt Kruikemeier. En nu ze die hebben moeten ze die bewaken. "Hoe ze dat doen is een andere vraag. Maar die verantwoordelijkheid dragen ze."