De groene waterstoffabrieken komen, wat hebben we daaraan?

Twee jaar geleden kondigde Shell de plannen al aan en nu is de investering definitief. Voor ongeveer 1 miljard euro bouwt het concern de komende jaren aan een waterstoffabriek op de Maasvlakte.

In 2025 moet de installatie klaar zijn en dagelijks tussen de 50.000 en 60.000 kilo groene waterstof gaan produceren. Dat is goed voor 200 megawatt aan elektriciteit. Ter vergelijking: met 200 megawatt vermogen kunnen ongeveer 200.000 huishoudens tegelijkertijd van energie worden voorzien.

Vergroenen

Ook energiebedrijf RWE heeft plannen voor zo'n fabriek, maar dan in het noorden van het land. Als zij daarvoor de benodigde subsidie ontvangen, bouwt RWE in de Eemshaven een elektrolyser met een vermogen van minimaal 50 megawatt. Met de bouw van de fabrieken willen de bedrijven voldoen aan de behoefte aan schonere energie en tegelijkertijd de industrie helpen te vergroenen. Allemaal met betaalbare groene waterstof, is het plan.

De duurzame energietermen vliegen je om de oren bij zulke aankondigingen. Tijd om iets meer uit te diepen wat de plannen voor deze waterstoffabrieken precies inhouden. Want wat is groene waterstof eigenlijk en wat kunnen we ermee?

Allereerst is het bij waterstof goed om te onthouden dat het geen energiebron is, maar een energiedrager. Je kunt het zien als een manier om energie op te slaan, net als in een batterij. Om de opgeslagen energie te verbruiken, wordt het waterstofgas verbrand of via een brandstofcel weer omgezet in elektriciteit.

Shell en RWE willen windenergie gebruiken om waterstof te maken, die wordt opgewekt in grote windparken op de Noordzee. Hiervan kan waterstof worden geproduceerd door middel van elektrolyse. Daarbij wordt water met behulp van elektriciteit (uit windenergie) gesplitst in waterstof en zuurstof. Omdat windenergie een herbruikbare energievorm is, levert dit zogenoemde groene waterstof op.

10 procent minder aardgasverbruik

Shell wil deze groene waterstof als vervanger inzetten voor de grijze waterstof die het nu nog gebruikt in de raffinaderij in Pernis. Grijze waterstof wordt geproduceerd met fossiele brandstoffen, zoals aardgas. Daarbij komt CO2 vrij. Blauwe waterstof is een tussenvorm; daarbij wordt de CO2-uitstoot opgevangen en opgeslagen of gebruikt in bijvoorbeeld de tuinbouw.

Vanuit de waterstoffabriek die Shell nu op de Maasvlakte bouwt, wordt de waterstof via een pijpleiding vervoerd naar de raffinaderij en daar gebruikt voor de productie van onder andere benzine. Shell denkt op deze manier jaarlijks 20.000 ton grijze waterstof te kunnen vervangen, wat neerkomt op een vermindering van 10 procent van het aardgasverbruik van de raffinaderij.

De groene waterstof wordt dus wel gebruikt voor de productie van fossiele brandstoffen. "Ik kan me voorstellen dat dat verwarring oplevert", zegt Thijs ten Brinck. Hij is oprichter van energietransitieblog Wattisduurzaam en werkt als duurzaamheidsadviseur bij adviesbureau We Boost, dat bedrijven helpt met CO2-reductie. "Fossiele energie, daar moeten we toch juist vanaf? Maar benzine en diesel gaan we voorlopig nog wel nodig hebben. De raffinage van olie tot die brandstoffen vraagt heel veel waterstof. Dat wordt nu nog met aardgas gemaakt, waar veel CO2 bij vrijkomt."

In dat opzicht vormen de plannen van Shell een mooie stap, zegt Ten Brinck. "Maar hopelijk wel een tussenstap." 

Shell bouwt naar eigen zeggen de grootste groene waterstoffabriek in Europa. Dat vermogen van 200 megawatt, is dat nou veel of weinig? "Als je redeneert vanuit ons totale waterstofverbruik, niet echt", zegt Ten Brinck. "Het is goed dat zo'n elektrolyser wordt gebouwd en wordt ingezet. En het extra elektriciteitsverbruik ervan is nou ook weer niet zo groot dat je zegt: doe maar niet."

Geen goede andere alternatieven

Anderzijds is een fabriek met een dergelijk vermogen wel een flinke sprong voorwaarts ten opzichte van wat we nu hebben, nuanceert de duurzaamheidsadviseur. "In Nederland hebben we nu een of twee elektrolysers van 1,5 megawatt. Dan is dit best een flinke stap."

Op den duur wil Shell de groene waterstof ook gebruiken voor wegvervoer, door het te transporteren naar waterstofvulpunten. Daarvoor moeten wel eerst meer waterstoftrucks gaan rijden. De groene waterstof die RWE gaat opwekken, zal onder andere naar chemische bedrijven gaan en daarnaast worden gebruikt voor de productie van biomethanol, wat een duurzame brandstof is voor de scheepsvaart.

Dat zijn, naast raffinage, voorbeelden waar groene waterstof een goede oplossing voor is, denkt Ten Brinck. "Net als vliegen zijn het zaken die heel belangrijk voor ons zijn, maar waar geen andere goede alternatieven voor zijn." 

Warmtepompen zijn efficiënter

Dat geldt wat hem betreft niet voor personenauto's. "Die kunnen we beter elektrisch laten rijden, dat is efficiënter dan het omzetten van waterstof. Je kunt twee tot drie auto's elektrisch laten rijden op hetzelfde verbruik van één waterstofauto. En 400 kilometer is voor de meeste automobilisten een prima actieradius, daarna ben je vaak wel toe aan een pauze."

In onderstaande video leggen we uit of waterstof de brandstof van de toekomst is:

Ook voor de verwarming van huizen is elektriciteit geschikter, zegt Ten Brinck. "Warmtepompen zijn een stuk efficiënter voor verwarming dan waterstof. De meeste woningen zijn daar al voor geschikt of moeten alleen geïsoleerd om er geschikt voor te worden."

Waterstof kan wel deels een oplossing zijn bij bijvoorbeeld monumenten of grachtenpanden, zegt hij. "Maar ik zou zoveel mogelijk elektrisch proberen te doen. Als je het mij vraagt, zouden we in ieder geval niet moeten willen dat wij als consument de groene waterstof direct afnemen van de producent."

Niet genoeg duurzame stroom

Tot slot, niet geheel onbelangrijk, is de komst van deze groene waterstoffabrieken goed nieuws voor het klimaat? Groene waterstof levert per slot van rekening amper CO2-uitstoot op.

In principe zorgt de productie van waterstof nu nog voor extra elektriciteitsverbruik, zegt Ten Brinck. De windenergie die - uiteindelijk - naar de waterstoffabriek gaat, kan niet worden gebruikt als alternatief voor de gas- en kolencentrales. "Het duurt nog wel even voordat duurzame elektriciteit ons verbruik kan dekken. Hopelijk komen we rond 2035 in de buurt. Dat is ook afhankelijk van de vraag naar elektriciteit die de komende jaren groeit."

Volgens Bart Verheggen, klimaatspecialist van RTL Nieuws, is het voornamelijk de extra windenergie waar het klimaat baat bij heeft. Of die energie dan wordt gebruikt om groene waterstof van te maken of het elektriciteitsnet ingaat maakt voor het klimaat niet heel veel uit. In beide gevallen dient het ter vervanging van fossiele brandstoffen en spaart op die manier CO2-emissies uit.