Nieuw filter voor Tata-fabriek: 'Het is een begin, maar wel te laat'
Tata Steel neemt vandaag een nieuwe ontstoffingsinstallatie in gebruik. Het filter, zo groot als een flatgebouw, is hard nodig. De staalfabriek komt nog geregeld in opspraak omdat het bedrijf zich niet aan afspraken houdt rondom de uitstoot van schadelijke stoffen als fijnstof. De installatie moet er nog dit jaar voor zorgen dat een van de Tata-fabrieken hier stukken minder van uitstoot.
Door het filter van 80 bij 35 meter moet er 80 procent minder fijnstof, lood en andere zware metalen worden uitgestoten door de pelletfabriek. Dat is de plek waar ijzererts wordt bewerkt tot kleine stukken (pellets) om er later staal van te kunnen maken. Het is een van de zeventien fabrieken op het terrein van Tata Steel.
Het filter houdt alleen de schadelijke stoffen tegen van de pelletfabriek; voor de andere productielocaties worden weer andere maatregelen getroffen.
Maatregelen hard nodig
Die maatregelen zijn hard nodig. Niet alleen stoot Tata veel fijnstof en giftige metalen uit, de staalfabriek brengt ook meer CO2 en stikstof in de lucht dan welk ander bedrijf ook in Nederland. Er bestaan al jaren zorgen over de gezondheidsrisico's voor omwonenden van de fabriek. De luchtkwaliteit in de omringende gemeenten is zorgelijk slecht.
Uit onderzoek van het RIVM bleek dat bewoners worden blootgesteld aan gevaarlijk hoge concentraties van giftige stoffen en dat zij daardoor sneller ziek worden en gemiddeld 2,5 maand eerder doodgaan.
De grote vraag bij omwonenden en andere betrokkenen is nu of dit filter hier tegen gaat helpen. Jaap Venniker van bewonersorganisatie Frisse Wind is positief over de installatie op zich. "Het zorgt ervoor dat er minder lood wordt uitgestoten in deze omgeving. Lood is vooral slecht voor jonge kinderen en hun ontwikkeling."
Minder uitstoot?
Tegelijkertijd heeft hij ook nog zo zijn bedenkingen. "Dit is een begin, maar wel een te laat begin. Ze hebben dit filter in 1,5 jaar tijd gebouwd, waarom is dat niet eerder gebeurd? Bovendien hebben ze het niet vrijwillig gedaan, maar omdat er procedures dreigden."
Daar komt bij dat de pelletfabriek niet de enige locatie is die lood uitstoot. Ook de twee kooksfabrieken doen dat, zegt Venniker. In die fabrieken wordt vermalen steenkool verhit, om zo een zuiverdere brandstof te krijgen. Maar die verhitting gaat niet altijd goed, wat stankoverlast veroorzaakt.
"Het liefst zou ik willen dat die dichtgaan. De ene volgend jaar al en de tweede in 2030", aldus Venniker. Dat zou bij beide fabrieken eerder zijn dan Tata zelf voor ogen heeft.
Tata stoot meer CO2 en stikstof uit dan elk ander bedrijf in Nederland. Dat moet anders, maar de vraag is hoe:
Net als Venniker vindt emeritus hoogleraar toxicologie Jaap de Boer het mooi dat er nu iets gebeurt, maar ook dat het veel eerder had moeten gebeuren. "Met alle begrip voor de ingewikkelde techniek erachter, het had gewoon eerder gemoeten. Zowel vanuit Tata Steel als vanuit de overheid."
Het is inmiddels wel minder, maar er is zeker 50 jaar lang jaarlijks 60.000 kilo lood over de hoofden van omwonenden uitgestrooid, stelt hij. "Met toestemming van de overheid, terwijl we van lood al heel lang weten dat het giftig is."
Mordicus tegen metingen
Over het doel en de metingen van Tata is De Boer niet te spreken. "Men praat altijd in procenten. Dan weet je nog niks. Bij 80 procent van 60.000 kilo blijft er nog steeds te veel uitstoot over."
Hij pleit ervoor om kritisch te blijven, ook over de gegevens die de staalgigant zelf aanlevert met betrekking tot de metingen. Hij is er mordicus tegen dat de industrie die zelf mag aanleveren. "Ik heb daar echt te veel slechte ervaringen mee."
De acties die Tata Steel tegen geuroverlast en uitstoot ondernam, waren lange tijd onvoldoende. Twee jaar geleden besloot de staalgigant alsnog een beetje op te schieten, onder druk van de politiek en de omgeving. Al in 2023 zou de fabriek veel minder overlast van geur en schadelijke stoffen moeten veroorzaken, in plaats van de 2030 die het bedrijf eerst voor ogen had.
Plannen Tata Steel
Daarom bouwde Tata onder andere een installatie die kankerverwekkende PAK-stoffen afving in de koudbandwalserij, waar rollen staal worden gemaakt. Volgens Tata zelf zorgde die voor de beoogde afname van 50 procent minder PAK's (in 2022 ten opzichte van 2019). Uit metingen van het RIVM eind 2022 blijkt dat er in de regio rondom de fabriek nog wel meer metalen en PAK neerslaan dan in de rest van Nederland en uit de metingen kon niet worden geconcludeerd dat de uitstoot daadwerkelijk is afgenomen.
De komende maanden wil Tata bijvoorbeeld ook nog een gigantisch windscherm plaatsen rond de grondstoffenopslag. Die moet het verwaaien van stof tegengaan.
En bij de pelletfabriek wordt naast het onstoffingsfilter ook een installatie geplaatst die de uitstoot van stikstof sterk moet verminderen. Deze installatie en het vandaag gepresenteerde filter kosten samen 200 miljoen euro.