Eigen risico omlaag, premie omhoog: coalitieplan 'is sigaar uit eigen doos'

Het nieuwe kabinet wil het eigen risico in de zorg met ingang van 2027 verlagen. Van 385 per jaar gaat het bedrag dat je zelf moet betalen aan doktersrekeningen naar 165 euro. Dat levert mensen die zorg gebruiken die meer kost dan dit bedrag, een financieel voordeel op van 220 euro per jaar. 

Het gevolg van dit plan is wel dat de zorguitgaven omhooggaan, als je deze afzet tegen het huidige beleid. Dat blijkt uit de analyse van het Centraal Planbureau. Het CPB rekende de financiële plannen van het kabinet door. 

Er zal 4,2 miljard euro extra aan curatieve zorg uitgegeven worden per jaar, verwacht de onafhankelijke instantie. En die verhoging is volledig te wijten aan de verlaging van het eigen risico, bevestigt een woordvoerder van het CPB. 

DSW-directeur positief

De verlaging van het eigen risico is volgens Aad de Groot, directeur van DSW Zorgverzekeraar, een goede zaak. "11 procent van de verzekerden mijdt zorg omdat zij het eigen risico niet kunnen betalen", stelt hij.

"Ze halen hun medicijnen niet op of gaan ondanks doorverwijzing niet naar de specialist", geeft De Groot als voorbeeld. "Dat zijn mensen met klachten, die iets onder de leden hebben." En dus is het volgens hem goed dat de drempel voor hen lager wordt, zodat ze toch van de zorg gebruik kunnen maken. "Het zijn vaak al kwetsbare mensen, met lage inkomens."

De rem eraf

Het verlagen van die drempel heeft wel gevolgen, verwacht het CPB. Mensen zullen meer zorg gaan gebruiken. Dat heet met een mooi woord het 'remgeldeffect'. Het gevolg is simpel: de zorgkosten zullen stijgen. 

Volgens De Groot van DSW is het geen stijging, maar een verschuiving. "De kosten worden nu ook betaald, maar privaat. En die worden nu publiek", legt hij uit. Om het verlagen van het eigen risico te betalen, móet de zorgpremie omhoog. Dat is in de wet vastgelegd. "Het zijn communicerende vaten", vult woordvoerder Dorien de Landtsheer van Zorgverzekeraars Nederland aan. 

Uiteindelijk betalen we deze zelf, geeft Wim Groot, hoogleraar gezondheidszorg van de Universiteit Maastricht, aan. "Een sigaar uit eigen doos." Er is zelfs sprake van een vliegwieleffect: omdat meer mensen zorg zullen gaan gebruiken, zullen de totale kosten extra stijgen. En in navolging daarvan de premies." 

Stijgende zorgkosten zijn één van de grootste kopzorgen van de komende jaren: 

Premie 100 euro hoger

De verwachting bij DSW is dat de nominale premie met ongeveer 10 euro per maand omhoog zal gaan om de verlaging van het eigen risico te compenseren. "Iemand die nu het volledige eigen risico betaalt, gaat er ongeveer 100 euro per jaar op vooruit", rekent De Groot (DSW) voor. De verlaging van 220 euro, maar dan verminderd met de ongeveer 10 euro premieverhoging per maand. 

Mensen die nooit zorg gebruiken - behalve de gratis huisartsbezoeken - gaan er dus 120 euro op achteruit. De berekeningen van de zorgverzekeraar komen overeen met die van hoogleraar Groot. Hij gaat uit van een financieel voordeel van 90 euro voor mensen die meer zorg gebruiken dan onder het eigen risico valt. 

Ergens anders compensatie

De premieverhoging die nodig is om de verlaging te financieren, zal volgens hem tussen de 130 en 300 euro liggen. "Een fors bedrag, boven op de reguliere stijging van de premie", zegt hij. "Het zal voor veel mensen even slikken zijn, als ze dat zien."

Het zijn de gezonde mensen die voor de extra kosten opdraaien, aldus Groot. Weliswaar worden zij ervoor gecompenseerd via de inkomstenbelasting en hogere zorgtoeslag voor wie daar recht op heeft, maar dat zal door velen niet zo ervaren worden. 

Dat is ook waar De Groot bang voor is. "Dan zijn wij weer de kop van Jut", zegt hij. "Ik mag weer fijn vertellen dat de premie extra omhooggaat. Dat de belasting omlaaggaat, dat zegt mensen weinig."

Pas in 2027

Hoe hoog de premie per maand exact zal worden, is nog onduidelijk. Dit verschilt sowieso per zorgverzekeraar. Brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland wil er zich de handen niet aan branden. "Premies worden bepaald door onze leden, en daarmee is premiecommunicatie aan hen", laat De Landtsheer weten. 

Er is ook nog geen bedrag op te plakken, omdat de verlaging pas in 2027 zal zijn. Tegen die tijd zal de premie waarschijnlijk sowieso al verder gestegen zijn. 

Minder pessimistisch dan CPB

Bij zorgverzekeraar DSW denken ze overigens dat de zorg minder hard zal groeien dan het CPB raamt. "Uiteindelijk vindt niemand het leuk om naar de dokter te gaan", legt De Groot uit. Daarbij komt nog eens dat de huisarts nu al gratis is. "En die verwijst alleen door als er echt iets aan de hand is."

Als de verlaging van het eigen risico ervoor zorgt dat mensen die doorverwijzing niet negeren, scheelt dat op de lange termijn mogelijk juist zorgkosten, betoogt De Groot. "Heel ongenuanceerd dat het CPB dat niet meerekent, al is dat ook wel lastig."

Er is nog een reden waardoor de stijging van de zorgkosten weleens lager zou kunnen uitvallen dan het CPB verwacht, aldus De Groot. "Is er wel genoeg personeel om al die extra zorg te leveren?", vraagt hij zich hardop af. "Het zou weleens een koude douche kunnen zijn", zegt hoogleraar Groot. 

Het ontbreekt aan 'fundamentele keuzes', analyseert de zorgverzekeraarsdirecteur het hoofdlijnenakkoord. "Het is heel veel: 'We gaan dit doen en dat doen'. Maar hoe? Het antwoord daarop mis ik."

Plannen afgekraakt

De plannen borduren voort op bestaande systemen en daar zitten we met een gigantisch probleem, zegt hij. "We rijden op een ravijn af." Volgens de DSW-topman moet er meer gekeken worden naar het voorkomen van zorg. 

Daar gaat juist op bezuinigd worden. "Als je de preventiebudgetten verlaagt, ga je alleen maar harder op dat ravijn af", waarschuwt hij. "Je zou bijna zeggen: met 130 in plaats van 100." 

Ook hoogleraar Groot heeft nog wel wat kanttekeningen bij de zorgplannen. "Er gaat 600 miljoen extra naar de zorg, op een totaal van 14 miljard extra uitgaven", zegt hij. "Gezien het belang dat de PVV aan de zorg hecht, is dat redelijk bescheiden."