Nog steeds lekken in gasvoorziening Europese Unie

"Willen we onze gasvoorziening op de lange termijn veilig stellen, dan moet de EU nieuwe uitdagingen aangaan", concluderen de onderzoekers in een vandaag verschenen rapport.

Verminderde gasvraag

Door de oorlog van Rusland tegen Oekraïne stopte in 2022 de invoer van Russisch gas. Rusland was goed voor 45 procent van de totale gasinvoer aan Europa. Het leidde tot een crisis in de gaslevering en het betaalbaar houden van de energierekening. 

Door de exorbitante prijzen (met als hoogtepunt een gasprijs van 339 euro per megawattuur in augustus 2022) begonnen EU-landen met het subsidiëren van de gas- en elektriciteitsprijzen. De EU trok alleen in 2022 al 390 miljard euro uit om de gevolgen voor huishoudens en bedrijven te beperken. 

Ook wist Europa 15 procent van de gasvraag te verminderen, mede door de torenhoge prijzen en een warme winter. In Nederland bespaarden huishoudens zelfs 25 procent op hun gasverbruik. 

"Gezien haar afhankelijkheid van buitenlands gas mag de EU nooit op haar lauweren rusten als het gaat om de leveringszekerheid van gas. Bovendien hebben consumenten geen enkele betaalbaarheidsgarantie in het geval van een groot tekort in de toekomst", waarschuwt João Leão, lid van de Europese Rekenkamer.

'Geen enkele betaalbaarheidsgarantie'

De grootste afnemers van Russische gas waren Nederland en Italië (41 procent), gevolgd door Malta (40 procent) en Hongarije (34 procent). Europa lanceerde het platform AggregateEU, om gemeenschappelijk gas in te kopen. 

De Europese Rekenkamer kan in hun onderzoek naar de gasleveringszekerheid in de EU niet vaststellen wat de meerwaarde is geweest van dit platform, omdat de prijzen al daalden toen het platform operationeel werd.

Dubbele prijs

Eind 2023 had de EU met succes alternatieven gevonden voor Russisch gas, zoals de import van meer vloeibaar gas, en stabiliseerden de prijzen zich tot 45 euro per megawattuur. Dat is nog steeds de dubbele prijs van vóór de energiecrisis.  

Ook nu nog is Europa voor meer dan 80 procent van haar gas afhankelijk van het buitenland. Zo'n 15 procent van het (vloeibare) gas komt zelfs nog steeds uit Rusland. De gasleveringszekerheid is van cruciaal belang voor ons welzijn en welvaart, aldus de Rekenkamer. De onderzoekers waarschuwen dan ook dat Europa meer moet doen om gas betaalbaar te houden. 

Door de crisis zijn hiervoor al een aantal maatregelen genomen. Zoals het verbeteren van de gasopslag en die verhogen naar ruim 90 procent van de gebruikersbehoefte; het verminderen van de vraag naar gas en het voorkomen van prijspieken door het invoeren van een prijsplafond. 

Weinig solidariteit tussen lidstaten

"We stellen vast dat sommige maatregelen hebben bijgedragen tot een grotere leveringszekerheid door de gasvraag te reduceren of te zorgen voor voldoende gevulde gasopslaginstallaties. Het effect van andere crisisresponsmaatregelen (zoals het prijsplafond, bundeling van de vraag en coördinatie van het internationale bereik) kan niet worden aangetoond", concludeert de Europese Rekenkamer.  

Ook zal er meer ingezet moeten worden op regionale samenwerking en solidariteit tussen Europese lidstaten. Uit het onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat zes Europese lidstaten de gaslevering aan een buurland zouden afsluiten bij een noodsituatie. Uiteindelijk is de Europese langetermijnstrategie om in te zetten op hernieuwbare energie, niet om op meer plaatsen naar gas te gaan boren.

Niet genoeg CO2-opvang

Er staan niet alleen vraagtekens bij de leveringszekerheid van gas, maar ook bij het bouwen van voldoende CO2-opslagmogelijkheden. Er is daarin onvoldoende vooruitgang geboekt, concludeert de Rekenkamer.

Vanwege de klimaatdoelstellingen (nettonuluitstoot in 2050) moet de CO2-uitstoot verminderd, opgevangen en opgeslagen worden. Er zijn pas vier commerciële projecten in de hele EU, die samen tot 1,5 miljoen ton CO2 per jaar afvangen. Dit is een druppel op een gloeiende plaat, want er is tot 2050 jaarlijks 450 miljoen ton CO2-opslag nodig om de Europese klimaatdoelen te halen.