Bij de aanpak van schijnzelfstandigheid van zzp'ers moet de Belastingdienst focussen op probleemsectoren waar uitbuiting het vaakst voorkomt. Dat vinden verschillende partijen in de Tweede Kamer. Met name de regeringspartijen zijn kritisch. Maar het kabinet wil nog niets aan de plannen veranderen, bleek donderdag bij een commissiedebat in de Kamer.
Per 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst strenger handhaven op schijnzelfstandigheid bij zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers). Het gaat om de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) die in 2016 is ingevoerd. Hierin staat onder meer dat zelfstandigen niet onder gezag mogen werken. De handhaving van die wet (handhavingsmoratorium) werd echter meerdere keren opgeschort omdat er onduidelijkheid was over de uitvoering.
De handhaving nog langer opschorten wil het kabinet niet, zei staatssecretaris van Financiën Folkert Idsinga bij het debat. Hij beloofde wel dat het om een zachte landing gaat. De aanwijzing (een soort waarschuwing) die bedrijven de afgelopen jaren kregen vervalt. Maar er wordt het eerste jaar nog niet beboet bij bedrijven die 'aantoonbaar aan de slag zijn' met de aanpak van schijnzelfstandigheid.
Wel krijgen bedrijven die in de fout gaan vanaf januari meteen een naheffing opgelegd. Ze moeten dan alsnog loonheffingen en premies voor de zorgverzekering voor hun werknemers betalen.
Wat met 'aantoonbaar aan de slag' bedoeld wordt, bleef ondanks Kamervragen vaag. "Organisaties moeten laten zien dat ze in actie gekomen zijn", aldus Idsinga. Maar hoe zit het als een bedrijf of organisatie zzp'ers heeft gevraagd om in loondienst te komen en die willen dat niet? Dat werd niet duidelijk.
Veel politieke partijen pleitten ervoor alleen bij bepaalde probleemsectoren te handhaven. Daar wil het kabinet echter niet aan.
Intussen is 15 procent van de opdrachtgevers steeds terughoudender met de inhuur van zelfstandigen. Opdrachten worden niet verlengd of zzp'ers worden uitgesloten bij aanbestedingen en vacatures, bleek eerder al uit onderzoek van het RTL Nieuwspanel onder 1500 zelfstandigen.
Het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg stopt bijvoorbeeld grotendeels met de inhuur van zelfstandigen, maakte het bekend. Alleen bij zwangerschapsverlof of als iemand ontslag neemt, worden tijdelijk zelfstandigen ingeroosterd.
En ook bij aanbestedingsprocedures van de overheid worden zelfstandigen steeds vaker uitgesloten, vertelden gedupeerde zzp'ers aan RTL Z. Het probleem: veel zelfstandigen willen helemaal niet in loondienst, omdat ze als zelfstandige meer vrijheid hebben en soms meer verdienen.
Verschillende Tweede Kamer-fracties kaartten dit probleem gisteren bij het debat aan. Het kabinet voelt echter niets voor een opt-out waarbij zelfstandigen zelf kunnen kiezen of ze ondernemer blijven. Ook voelt het kabinet niets voor een sectorgerichte aanpak. "Ongewenst", aldus Idsinga.
Hij wijst erop dat er aan de onderkant van de arbeidsmarkt (onder meer maaltijdbezorgers en schoonmakers) soms sprake is van onderbetaling. "Het is code oranje", aldus minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), die stelt dat de overheid het grijze gebied tussen werknemer en zelfstandige te lang heeft laten bestaan.
Saillant detail: het ministerie van Financiën gaat zelf ook in de fout. Zo huurde het in 2023, tegen haar eigen regels in, ruim duizend schijnzelfstandigen in die bij Belastingdienst en de dienst Toeslagen werden ingezet.
En ook na januari 2025 blijft het ministerie van Financiën met schijnzelfstandigen werken bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), bleek bij het debat. De UHT regelt de compensatie voor gedupeerden van het toeslagenschandaal.
Idsinga sprak over een 'dilemma'. Bij de andere afdelingen van het ministerie wordt de inzet van schijnzelfstandigen afgebouwd, aldus de bewindsman. "Het inhuren van zzp'ers die eerst jarenlang op de loonlijst stonden, moet ook bij de overheid afgelopen zijn." Er mogen incidenteel nog wel zelfstandigen ingehuurd worden, mits dat goed onderbouwd is.
Voor de UHT geldt echter een uitzondering, omdat het kabinet het belangrijk vindt dat de toeslagenouders snel duidelijkheid hebben over de compensatie voor de toeslagenaffaire.
Dat kan tot een rare situatie leiden, waarbij de Belastingdienst dan het 'eigen' ministerie van Financën moet beboeten. Er komt namelijk geen uitzondering voor de overheid als het om inspecties van de Belastingdienst gaat, aldus het kabinet.
Het lukte het kabinet niet om de zorgen bij de Tweede Kamer-fracties weg te nemen. Daarom komt er een nieuw debat, waarbij een aantal moties worden besproken.
