Ongewenst gedrag op de werkvloer neemt niet af
Ondanks alle aandacht voor (seksuele) intimidatie op de werkvloer en cursussen voor werknemers, neemt het aantal incidenten niet af. In de horeca en de zorg bleef het gelijk, in de financiële sector, onderwijssector en in de bouw nam het zelfs toe.
Dat blijkt uit een enquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en TNO onder 62.000 respondenten. In 2023 had 17 procent van alle werknemers te maken met ongewenst gedrag op het werk, blijkt uit de enquête.
In de zorg zijn de problemen het grootst, daar heeft bijna één op de drie medewerkers er last van (30 procent). In de horeca gaat het om één op de vijf (20 procent) medewerkers. Dat is in beide sectoren evenveel als een jaar eerder.
Meer klachten in onderwijs en bouw
In de onderwijssector (1,3 procent), in de bouw (1,5 procent)) en in de financiële sector (1,2 procent) ervoeren in 2023 meer werknemers ongewenst gedrag dan in 2022. In de andere sectoren zijn er nauwelijks verschillen met het voorgaande jaar. In de meeste gevallen gaat het niet om het incident, maar gaat het om ongewenst gedrag 'de hele dag door'.
De onderzoekers maken onderscheid tussen ongewenste seksuele aandacht van een chef, klant of collega, intimidatie (niet-seksueel) door één van hen, lichamelijk geweld en pesten. In het onderwijs is bijvoorbeeld vooral meer intimidatie en er wordt meer gepest. In de bouw is dat hetzelfde en in de financiële sector was vooral meer intimidatie.
Onduidelijk is of er in de verschillende sectoren inderdaad objectief gezien meer incidenten zijn, of dat meer werknemers door alle metoo-campagnes beseffen dat bepaald gedrag niet normaal is. Hier is volgens het CBS niet naar gevraagd, het is ook moeilijk te meten.
Talloze bedrijven hadden de afgelopen twee jaar aandacht voor ongewenst gedrag, bijvoorbeeld door cursussen en het aanstellen van (extra) vertrouwenspersonen. Ook waren er overheidscampagnes voor werkgevers en werknemers.
Dat is blijkbaar niet genoeg, kijkend naar de nieuwe cijfers. Organisatieadviseur Alie Kuiper adviseert bedrijven al jaren over de aanpak van ongewenst gedrag. Ze geeft ook cursussen.
Heilige graal
"Maar een cursus is niet de heilige graal. Je moet het probleem structureel aanpakken in je hr-beleid", legt Kuiper uit, waardoor het aantal incidenten in haar ogen niet daalt. Bedrijven die dat niet doen, dweilen volgens haar met de kraan open.
"Je moet de voedingsbodem wegnemen. Er zijn nog steeds te veel werknemers met tijdelijke contracten of uitzendcontracten. Die mensen hebben een te zwakke rechtspositie. Daar wordt soms misbruik van gemaakt."
Het is, tenzij hij of zij zelf de dader is, aan de chef om als eerste in te grijpen. Maar leidinggevenden moeten volgens Kuiper beter ondersteund worden, zodat ze goed kunnen corrigeren.
"Sommige leidinggevenden weten niet hoe ze dat moeten doen. Ik hoor bij mijn cursussen ook vaak dat ze er geen tijd voor hebben. Als ik ingrijp, heb ik er een dagtaak aan, zeggen ze. Dat terwijl ze andere doelen hebben en honderd mensen aansturen."
Meer tijd geven
Bedrijven moeten leidinggevenden volgens Kuiper meer tijd geven om zich hiermee bezig te houden. "En zelfsturende teams, waar veel bedrijven tegenwoordig mee werken, helpen ook niet. Dan geldt vaak het recht van de sterkste."
Veel bedrijven hebben wel generieke cursussen aan het personeel gegeven, maar de leidinggevenden hebben geen aparte cursus gehad, merkt Kuiper. "Leidinggevenden lopen daarin achter. Maar niet iedereen weet hoe ze hier een gesprek over voeren of hoe ze signalen herkennen. Die handvatten hebben ze nodig."
Bedrijven stellen vaak leidinggevenden aan, die in hun vak 'het beste jongetje van de klas zijn,' zegt Kuiper. Wie goed is in zijn vak, heeft echter niet altijd de juiste sociale vaardigheden. "Recruiters moeten hier veel beter op selecteren. Wat voor soort leidinggevenden wil je? Er zijn mensen die het bedrijf geld binnenbrengen en aanzien brengen. Maar dat zorgt lang niet altijd voor een sociaal veilige werkplek. Kijk in je personeelsbeleid ook naar sociale skills."
Werkgevers met meer dan tien werknemers moeten sinds 2024 een vertrouwenspersoon hebben. Maar dat helpt niet altijd, aldus Kuiper.
Doofpot
"Belangrijk is dat zo'n vertrouwenspersoon ook durft in te grijpen en dat klachten niet in een doofpot verdwijnen. Bedrijven moeten niet vergeten dat een onveilige werkomgeving ook tot meer ziekteverzuim leidt. Bedrijfsartsen zouden ook vaker moeten registreren dat het om ziekte door ongewenst gedrag gaat."
Als de leidinggevenden zich zelf misdragen, is het probleem volgens Kuiper heel moeilijk aan te pakken. "Medewerkers op de werkvloer voelen zich dan gelegitimeerd om hetzelfde gedrag te vertonen. Je kunt dan wel een cursus geven, maar zo'n cursus is dan een vinkje. Daarom is het zo belangrijk dat bedrijven de leidinggevenden selecteren op gedrag."
Reactie Koninklijke Horeca Nederland
"Uit deze cijfers van het CBS blijkt weer eens dat effectief beleid van werkgevers noodzakelijk is om een veilige en prettige werkomgeving te waarborgen met meer werkplezier, hogere arbeidsproductiviteit en lager ziekteverzuim. KHN biedt de leden diverse hulpmiddelen."
Er is een modelprotocol ongewenst gedrag, die helpt bij het opstellen van beleid en procedures, een model klachtenprocedure, er zijn sociale veiligheidstrainingen en sinds de zomer is er de veiligheidstraining ‘Omgaan met ongewenst gedrag en agressie’.
"En bij ongewenst gedrag door klanten kunnen die een horecaontzegging krijgen," zegt een woordvoerder van KHN.