Strengere regels zzp'ers gaan bijna in: wat mag wel en wat mag niet?

Voor wie het gemist heeft: per 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst handhaven op schijnzelfstandigheid bij zelfstandigen zonder personeel. Het gaat om de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA), die in 2016 is ingevoerd.  

Schijnzelfstandigheid was al verboden, maar de handhaving van die wet werd meerdere keren opgeschort omdat er onduidelijkheid was over de uitvoering. Die duidelijkheid is er nu wel, na verschillende uitspraken van de rechter, meent de fiscus. Maar wanneer mag je nu nog een zelfstandige inhuren en wanneer niet? Het is maatwerk, maar straks zul je regelmatig een zelfstandige op de loonlijst moeten zetten.

Ik ben directeur. Mijn IT-manager gaat met zwangerschapsverlof. Mag een zzp'er tijdelijk haar taken overnemen?

Nee, dat mag niet als de vervanger identiek werk gaat doen en jij instructies over het werk geeft (gezag). Dan zul je tijdelijk iemand anders op de loonlijst moeten zetten. Schuif je echter intern met taken en gebruik je de vrijgekomen uren van de zwangere collega om iemand advies te laten geven over bijvoorbeeld de gevolgen van de nieuwe arbeidswetgeving? Dat mag dan weer wel op zzp-basis. 

Mijn bedrijf heeft een nieuw softwaresysteem nodig. Mag ik een zzp'er inhuren om advies te geven?

Ja, dat mag. Het gaat hier niet om regulier werk, maar om een tijdelijk project voor bijvoorbeeld vijf maanden. De IT-manager kan in die periode in kaart brengen wat nodig is, welke systemen er zijn en welk systeem het beste is voor je bedrijf. 

Schijnzelfstandigen en de wet

Een schijnzelfstandige is een zzp'er die werk doet dat iemand eigenlijk in loondienst hoort te doen omdat het hoort bij de vaste activiteiten van een bedrijf. Ook werken deze zzp'ers vaak onder gezag en lopen ze geen of weinig risico niet te worden betaald. 

Schijnzelfstandigheid is volgens de Wet DBA verboden. Deze wet werd al in 2016 ingevoerd, maar de fiscus heeft acht jaar lang niet gehandhaafd omdat er onduidelijkheid was over de interpretatie ervan. Inmiddels heeft de rechter verschillende keren uitspraak gedaan en denkt de fiscus dat de regels duidelijk zijn.

Of je iemand nog in kan huren, hangt af van de 'feiten en omstandigheden', zoals juristen dat zeggen. Kortweg: het is maatwerk. Er zijn een aantal criteria zoals de duur van de werkzaamheden, inbedding van het werk, de vraag of iemand commercieel risico loopt, werkinhoudelijke aansturing (gezag).

Wie aan één criterium niet voldoet, kan nog steeds een zelfstandige zijn. Het gaat dus om een combinatie van factoren.

Ik heb een bouwbedrijf en werk soms met metselaars die ik als zzp'er inhuur. Mag dat nog?

Dat ligt eraan. Gaat het om een specifiek project met een beperkte duur, bijvoorbeeld de bouw van schuttingen in een nieuwbouwwijk? Mag de metselaar zelf de werktijden bepalen, zolang het maar over bijvoorbeeld drie maanden af is? Gebruikt hij eigen gereedschap? 

Dan mag het waarschijnlijk wel op zzp-basis, zeker als de metselaar zelf financieel verantwoordelijk is als het werk niet goed wordt gedaan. Hij moet het werk dan op eigen kosten herstellen. Er is wel sprake van wat aansturing en er zijn ook bouwvakkers in loondienst die hetzelfde doen, maar de ondernemersfactoren (eigen risico, eigen gereedschap) zijn groter.

Maar als jij ook de werktijden en manier van werken bepaalt, of als de zzp'er ook bij broddelwerk wordt betaald, dan gaat het waarschijnlijk om schijnzelfstandigheid. Het maakt dan niet uit dat er geen functioneringsgesprekken zijn.

Schijnzelfstandigheid: wat zijn je opties als opdrachtgever?

• Neem de zzp'er aan in loondienst. Wil die dat niet? Bespreek waarom niet. Wil hij of zij op sommige tijden niet werken? Dan is zelfroostering misschien een optie.
• Wil de zzp'er wel in loondienst, maar wil jij dat niet uit angst voor loondoorbetaling bij ziekte? Je kunt een half jaar lang een nulurencontract aanbieden. Overigens gaan nulurencontracten in de toekomst verdwijnen.
• Inhuur kan ook via een uitzendbureau of detacheringsbureau. Let wel op, want via de inlenersaansprakelijkheid kun je bij een uitzendovereenkomst toch aansprakelijk zijn voor de loonheffingen. Let er dus goed op dat de intermediair die mensen in dienst neemt en niet als zzp'er inhuurt en let erop dat de tussenpersoon de premies afdraagt.

Ik ben directeur in de kinderopvang. Mag ik nog met zzp'ers werken?

Veel pedagogisch medewerkers laten zich parttime inhuren als zelfstandige. Maar ze moeten zich meestal aan het beleidsplan van de kinderdagopvang houden. Een hapje voor de kinderen om 10.00 uur, spelen van 10.30 tot 12.00 uur enzovoorts. Ze mogen dat dagritme niet aanpassen en krijgen instructies van een leidinggevende. Ook worden ze vaak vooraf ingeroosterd. Dit is schijnzelfstandigheid. 

Ik ben directeur op een school. We huren eens per week een zzp'er in om op vrijdag Duits te geven. Mag dat nog?

Nee. Het gaat an sich om een klein aantal uren per week. Maar de docent moet zich aan afgesproken tijden houden, heeft waarschijnlijk ook functioneringsgesprekken en vaak schrijft de school deels het lesmateriaal voor. Er is dus sprake van werknemerschap.

Groep 8 heeft de jaarlijkse musical. Daar huren we twee maanden een projectleider/muziekleraar voor in.

Waarschijnlijk heeft deze leraar grotendeels de vrije hand. Wie krijgt welke rol, hoe gaat de choreografie? Er zijn maar weinig richtlijnen en waarschijnlijk is er ook geen functioneringsgesprek. Bovendien gaat het om een specifiek kortlopend project. Deze klus mag door een zzp'er worden uitgevoerd. 

Ik ben directeur van een verpleeghuis. Een deel van de artsen en verplegers werkt op zzp-basis. Mag dat nog?

Gaat het om regulier werk zoals de verzorging van patiënten? Dan mag het niet meer. De zzp'er moet zich waarschijnlijk aan vaste werktijden houden en ook aan vaste protocollen waarin staat hoe de patiënten worden behandeld en verzorgd. Ook bij zwangerschapsverlof of personeelstekort mag je geen zzp'ers inhuren.

Wel mag je incidenteel nog een zzp'er inhuren als je advies nodig hebt van een gespecialiseerde arts en je dat specialisme zelf niet in huis hebt.

Ik ben zwembaddirecteur. In de zomer hebben we badmeesters nodig. Mag ik daar zelfstandigen voor inhuren?

Nee, want hoewel er wel speciale reddingsbrevetten nodig zijn, doet die zzp'er regulier werk en zijn er protocollen waar hij zich aan moet houden. Je zou kunnen inhuren via een uitzendbureau. Ook is een flexpool een oplossing, waarbij je samenwerkt met andere bedrijven die in de zomer juist minder mensen nodig hebben vanwege de bouwvak.