Grens van 1,5 graad opwarming gepasseerd: dodelijke weersextremen zijn het gevolg
Vorig jaar was wereldwijd opnieuw een extreem warm jaar, het jaar met de hoogste gemiddelde temperatuur sinds het begin van de metingen. Ook was 2024 het eerste jaar ooit waarbij de gemiddelde temperatuur 1,5 graden hoger was dan voor het industriële tijdperk.
Het warmterecord dat in 2023 werd gevestigd, is vorig jaar alweer verbroken. De belangrijkste oorzaak is het verbranden van de fossiele brandstoffen olie, steenkool en gas, meldt de klimaatorganisatie Copernicus.
Andere factoren, zoals het weerfenomeen El Niño, hebben eveneens bijgedragen aan de extreme temperaturen die vorig jaar werden gemeten. Gemiddeld over het jaar was het 15,1 graad Celsius.
Mensheid bepaalt eigen lot
Carlo Buontempo, directeur van Copernicus, benadrukt dat het om door mensen veroorzaakte klimaatverandering gaat. "De mensheid heeft de leiding over haar eigen lot", zegt hij. "De toekomst ligt in onze handen – snelle en beslissende actie kan nog steeds het traject van ons toekomstige klimaat veranderen."
Als gevolg van de opwarming vinden er over de hele wereld steeds meer weersextremen plaats. Er werden zware stormen, overstromingen, hittegolven, droogtes en bosbranden waargenomen.
"De toenemende frequentie en intensiteit van dergelijke gebeurtenissen vormen een aanzienlijk risico voor het levensonderhoud van mensen over de hele wereld", schrijft Copernicus.
Het was vorig jaar 0,72 graad warmer dan het gemiddelde van de jaren 1991-2020. Maar ook het gemiddelde schuift telkens op. De temperatuur in 2024 was 1,6 graden hoger dan het gemiddelde in de periode 1850-1900, de pre-industriële tijd waarna de uitstoot van broeikasgassen begon.
In het Parijse Klimaatakkoord spraken bijna 200 landen wereldwijd af dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot 'ruim onder de 2 graden' en liever nog 1,5 graad. Maar ook al lag het gemiddelde nu boven die 1,5 graad, toch betekent dit nog niet dat die ondergrens van 'Parijs' is overschreden.
Balanceren op de rand
Afgesproken is dat het daarvoor langere tijd 1,5 graad moet zijn. Maar die grens komt wel steeds dichterbij. "We balanceren nu op de rand van het overschrijden van het niveau van 1,5 graad dat is vastgelegd in het Akkoord van Parijs", stelt Samantha Burgess, hoofd van de klimaatafdeling van Copernicus.
De afgesproken 1,5 graad is niet willekeurig gekozen. Wetenschappers hebben vastgesteld dat de gevolgen van twee graden opwarming veel ernstiger zullen zijn dan als de opwarming onder de 1,5 graad blijft.
Zo zal bij 2 graden opwarming het koraal wereldwijd verdwijnen, kunnen grote ijskappen onomkeerbaar smelten met versnelde zeespiegelstijging tot gevolg, en zullen weersextremen fors toenemen.
Niet alleen de ijskappen rond de polen smelten, ook hoog in het Himalayagebergte is een klimaatramp gaande, laten we in deze video zien:
Door het overschrijden van de 1,5 graad stijgt de mondiale temperatuur 'hoger dan wat de moderne mens ooit heeft meegemaakt', aldus Copernicus.
Alle continenten
In alle continenten behalve Antarctica en Australië was het vorig jaar recordwarm. Ook waren er extreme temperaturen in grote delen van de oceaan, zoals de Noord-Atlantische Oceaan en de Indische Oceaan.
In Europa was het vooral in de lente en de zomer warm. De temperatuur in de lente was 1,5 graad hoger dan de gemiddelde voorjaarstemperatuur in de jaren 1991-2020 en de zomer was 1,54 graad warmer dan het langjarig gemiddelde.
Een groot deel van het noordelijk halfrond kende in 2024 dagen met sterke of extreme hittestress. Dat wil zeggen dat het zo heet is dat mensen slechter slapen, agressiever worden en minder hard kunnen werken. Ook kan hittestress leiden tot huiduitslag, beroertes, nierfalen en soms zelfs sterfte.
IJs en oceaan
De hoge temperaturen hadden ook gevolgen voor de hoeveelheid ijs op aarde. Gedurende meerdere maanden lag er veel minder zee-ijs rond zowel Antarctica als de Noordpool.
Daarnaast bleef de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen stijgen. Zowel de concentratie van CO2 als van het veel sterkere broeikasgas methaan bereikte vorig jaar in de atmosfeer een recordniveau.
Vooral de eerste helft van 2024 was warm. "Elke maand registreerde een hogere wereldwijde temperatuur dan dezelfde maand in enig voorgaand jaar", schrijft Copernicus over die periode. Dertien maanden lang werden telkens opnieuw records gebroken.
Warmste dag ooit
Deze reeks met maandrecords eindigde in juni. Maar ook daarna lag de temperatuur ver boven het langjarig gemiddelde. Opvallend was dat 22 juli de warmste dag ooit gemeten was, met gemiddeld 17,16 graden Celsius.
In de afgelopen jaren vielen er honderdduizenden doden door extreem weer. Steeds vaker speelt klimaatverandering daarbij een rol, leggen we in onderstaande video uit: