Nederland wil een AI-fabriek: dit is waarom

De Nederlandse wens voor een AI-faciliteit sluit aan bij de Europese ambitie om hét AI-contintent te worden, om zo minder afhankelijk te worden van grote Amerikaanse techbedrijven die op dat gebied nu nog voorop lopen. 

Met dat doel worden er binnen de EU zeven AI-fabrieken gebouwd. En ook in Nederland moet er een komen, als het aan het kabinet ligt. Maar wat is het? En wat hebben we eraan? 4 vragen en antwoorden.

Wat is een AI-fabriek?

Een AI-fabriek of AI-faciliteit is uiteindelijk een heel grote rekenmachine waar je zelf AI-modellen kunt bouwen. Denk bijvoorbeeld aan de taalmodellen waar de bekende chatbots ChatGPT van OpenAI en Gemini van Google op draaien. 

Vooralsnog zijn het vooral de grootste techbedrijven zoals Alphabet, Microsoft en Amazon die dat soort modellen kunnen maken, omdat zij toegang hebben tot computers met de vereiste rekenkracht, legt AI-professor Tom Heskes van de Radboud Universiteit uit.  

In de video hieronder legt oud-Europarlementariër Marietje Schaake uit dat Nederland niet goed is voorbereid op banenverlies door de snelle opkomst van AI.

In zo’n AI-fabriek komt alles samen. Het is voor een belangrijk deel hardware: chips, rekencentra en computers. En het ziet er zo’n beetje uit als de bekende foto’s van datacenters: rijen met apparaten waar veel chips in zitten. 

"Maar je moet ook mensen opleiden die de machines voor dat soort modellen kunnen bouwen", zegt Heskes.

Er komen er al zeven in Europa. Heeft Nederland er wel een nodig?

Een eigen AI-faciliteit is belangrijk om op eigen benen te kunnen staan, zodat onderzoekers en bedrijven altijd toegang houden tot de rekenkracht van de AI-supercomputers, zegt Heskes. 

"Als AI-onderzoeker kan ik rekenkracht reserveren op machines die ergens anders staan. Maar een van de scenario’s is dat we dat niet voldoende rekenkracht kunnen inkopen."

Als bijvoorbeeld wordt aangeklopt bij de grote Amerikaanse partijen, zoals Microsoft of Google, bestaat de kans dat Amerikaanse onderzoekers of bedrijven voorrang krijgen. 

Eigen fabriek stimuleert innovatie

Een AI-fabriek dichtbij huis stimuleert ook de innovatie bij Nederlandse en Europese start-ups en scale-ups. "Zij hebben behoefte aan toegang tot computers die ze nooit zelf zouden kunnen betalen", zegt Heskes. "Zodat ze zelf op een verantwoorde manier nieuwe producten en diensten kunnen ontwikkelen." 

Denk aan nieuwe technieken in de medische wereld en de maakindustrie tot aan hoe overheden werken. "Willen we toegang houden tot die systemen, dan moeten we toegang tot grote rekenfaciliteiten houden."

Welke obstakels zijn er nog?

Het huidige kabinet heeft net als het vorige de ambitie om zo’n fabriek te bouwen. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. 200 tot 300 miljoen euro is een van de schattingen. Kosten die Nederland deels voor eigen rekening wil nemen. Het andere deel moet vanuit de Europese Unie komen. 

Het is nog geen zekerheid dat de faciliteit er komt. Er zijn nog wat bestuurlijke hoepels waar doorheen moet worden gesprongen. Ook over een beoogde locatie en op welke termijn de eerste schep in de grond gaat, is nog niets bekend.

Toch is het belangrijk dat de minister de gesprekken met Nvidia en AMD heeft aangehaald, zegt een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken. 

"Op het moment dat we dit willen, moeten we weten dat we een plek in de rij hebben. De concurrentie om de producten van Nvidia te kopen is enorm. Zij kunnen kiezen aan wie ze het verkopen."

Kunnen we in Nederland wel concurreren met de Amerikaanse bedrijven?

Sinds de plotselinge opkomst van AI-chatbot ChatGPT in 2022 steken de grote techbedrijven astronomische bedragen in de strijd om AI-dominantie. Microsoft smijt er dit jaar 80 miljard dollar (77,6 miljard euro) tegenaan. Google schermde eerder dit jaar de komende jaren 100 miljard dollar te steken in AI. En Amazon maakte deze week nog bekend ook 11 miljard dollar te investeren in cloud- en AI-faciliteiten. 

Daar steken de Nederlandse 200 tot 300 miljoen euro nogal schril tegen af. En ook de Europese investeringen in AI-fabrieken komen met 1,5 miljard euro niet in de buurt. Dat hoeft niet erg te zijn. Concurreren moet ook niet de ambitie zijn, zegt Heskes. 

"Net zoveel miljarden beschikbaar stellen is niet realistisch. Maar je moet wel iets doen om onafankelijk te zijn. Als startups afhankelijk blijven van Amerikaans gefinancierde apparaten word je weggevaagd. Ik zou er voor pleiten niet te concurreren op grootte, maar op andere unieke eigenschappen, zoals bijvoorbeeld energiezuinigheid."