Miljarden naar de stembus: zijn ze voor de gek gehouden met AI?
2024 was het ultieme verkiezingsjaar. Nog nooit eerder mochten er wereldwijd zoveel mensen in één jaar naar de stembus. Als dat maar goed gaat, met al die AI-software waarmee je politici dingen kunt laten zeggen, die ze normaal gesproken nooit zouden zeggen. Het zou een wapen kunnen zijn om de kiezer te beïnvloeden, was de angst. Die is niet helemaal uitgekomen, zeggen kenners.
In maar liefst 70 landen zijn er dit jaar verkiezingen, waarvan de meeste inmiddels achter de rug zijn. Van Taiwan tot Mexico, van India tot Rusland: bij elkaar mochten meer dan 3,7 miljard mensen naar de stembus. Bijna de helft van de wereldbevolking.
Door de opkomst van AI-chatbots en andere tools waren er al voor de aftrap van het superverkiezingsjaar zorgen dat kiezers zouden worden overspoeld met door AI gemaakte desinformatie in een poging hen te beïnvloeden.
Grootste angst: invloed op stemgedrag
Stel je een realistische deepfake-video voor die zo geloofwaardig is, dat die wordt gedeeld door duizenden mensen. En dat mensen door de boodschap in zo'n video ineens massaal op een andere kandidaat of partij stemmen.
Dat is waar men misschien wel het meest voor vreesde, zegt universitair docent Tom Dobber van de UvA, die gespecialiseerd is in kunstmatige intelligentie in de politiek. "Maar dat is niet gebeurd in 2024."
Geen meetbaar effect
Dat is ook de conclusie van wetenschappers van het Centre of Emerging Technology and Security (CETaS) van het Alan Turing Institute, het Britse nationaal instituut dat AI onderzoekt.
Bij de meeste grote stembusgangen werd kunstmatige intelligentie op een kwaadaardige manier gebruikt. Maar de onderzoekers zien geen meetbaar effect dat door AI gemaakte desinformatie een doorslaggevende rol heeft gehad in de uitslagen van de verkiezingen.
Onderzoek naar peilingen
Bij de verkiezingen in onder meer de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, India, Pakistan en de Europese Unie keek CETaS naar de peilingen. Ze zochten naar veranderingen in peilingen nadat door AI gemaakte deepfakes viraal gingen.
Als mensen beïnvloed waren, zou er een verandering moeten zijn in de steun voor de kandidaten, legt onderzoeker Sam Stockwell van CETaS uit. "Maar in de meeste gevallen was er geen duidelijk bewijs dat de peiling veranderde of dat de voorspelde overwinning anders uitpakte", zegt hij.
Dat wil niet zeggen dat er geen beïnvloeding is geweest. Want langere tijd blootgesteld worden aan informatie kan iemand ook op andere gedachten brengen. Maar dat hebben de onderzoekers niet kunnen vaststellen. "Er zijn zoveel factoren die van invloed kunnen zijn. Maar als er geen grote verandering is in de peiling, kun je vaststellen dat er geen impact is", zegt Stockwell. Hij was verder niet onder de indruk van de hoeveelheid desinformatie die massaal gedeeld werd en dus viraal ging.
Veel deepfakes
Dat wil niet zeggen dat de ruim 2 miljard mensen die mochten stemmen geen door AI gemaakte desinformatie hebben gezien, want dat was er ruimschoots.
In de VS bijvoorbeeld. Daar verspreidde Donald Trump (zie hieronder) een door AI gemaakte afbeelding van wat lijkt op een vrouw die een speech houdt op een bijeenkomst van communisten. Waarschijnlijk bedoeld als een verwijzing naar de partijconventie van de Democraten.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Of een deepfake-video waarin president Joe Biden dingen lijkt te zeggen die hij (waarschijnlijk) nooit zou zeggen. En er waren trollenlegers die zich met door AI gemaakte boodschappen voor deden als Amerikaanse kiezers of samenzweringstheorieën verspreidden.
Vanuit de cel
En in Pakistan kon Imran Khan, de oud-premier van Pakistan, meerdere deepfake-video's verspreiden. De deepfakes waren voor hem de enige manier om zijn achterban te bereiken, aangezien hij in de gevangenis zat tijdens de verkiezingscampagne. Hij gaf berichten door aan zijn advocaten.
Door zijn stem en portret te klonen met kunstmatige intelligentie, kon hij zijn boodschap toch overbrengen aan de ruim 2 miljoen abonnees van zijn YouTube-kanaal (zie hieronder) en zijn volgers op X.
"Toen bekend werd dat de partij van Khan niet won, kwamen er rellen en protesten. Maar het is moeilijk om te zeggen of deepfakes dat hebben veroorzaakt of de onvrede over de uitslag", zegt onderzoeker Sam Stockwell.
Verloop verkiezingen wel beïnvloed door AI
Er is dus niet voldoende bewijs om te zeggen dat door AI gemaakte nepinformatie de verkiezingsuitslagen heeft beïnvloed. Maar het verloop van de verkiezingscampagne in de VS veranderde wel door AI-desinformatie, zeggen de onderzoekers.
Die versterkte schadelijke verhalen en diepgewortelde politieke polarisatie, zo bleek. Traditionele desinformatie speelde ook een rol. Soms zelfs gevoed door desinformatie die met AI-software werd gemaakt.
Dat was zelfs te horen in een debat tussen de Amerikaanse presidentskandidaten Donald Trump en Kamala Harris. Trump haalde een gerucht aan dat Haïtiaanse migranten in Ohio huisdieren zouden eten, zoals te zien is in onderstaand fragment.
"Maar daar was helemaal geen bewijs voor", zegt onderzoeker Stockton. "Dat begon op chatforums en werd daarna op X en Facebook opgepakt. En AI-tools werden gebruikt om dat breeduit te verspreiden."
Aankomend vice-president J.D. Vance herhaalde de geruchten in een bericht op X. En uiteindelijk noemde Trump het dus ook in het debat. Dat zorgde ervoor dat ruim 67 miljoen mensen deze desinformatie meekregen.
Impact van deepfakes misschien wel overschat
Werd het mogelijk gevaar van door AI gemaakte desinformatie dan overschat? "Voor 2024 werd het overschat. Dat kunnen we nu wel stellen", zegt universitair docent Dobber.
Ondanks dat de kans groot was dat mensen meer deepfakes te zien zouden krijgen. "Het werd makkelijker te maken, het ziet er geloofwaardiger uit en het is makkelijker geworden om het te verspreiden", legt Dobber uit. Dat chaos is uitgebleven, kan komen doordat de journalistiek er scherper op is en er veel waarschuwingen zijn geweest, zegt hij.
Het kan ook helpen dat mensen kritischer zijn geworden. "Niet alleen ten opzichte van desinformatie, maar ook ten opzichte van geverifieerde informatie. Dat komt onder meer doordat we vaker praten over dat er slechte of ongeloofwaardige informatie circuleert." Maar dat is geen garantie voor toekomstige verkiezingen, zegt Dobber.
Minder vertrouwen in nieuwsberichten
Er ontstaat namelijk verwarring tussen legitieme politieke content en dingen die door AI zijn gemaakt, zien de onderzoekers van het Alan Turing Institute. Dat schaadt het vertrouwen in online informatie. Dus moeten wetgevers en media niet achterover leunen, zegt Stockwell van CETaS.
Want waar we nu al moeite hebben met echt van nep te onderscheiden, gaat dat alleen maar vaker gebeuren. In 2025 wordt er gestemd in Australië en Canada, een jaar later in Schotland. "Al die verkiezingen zijn kwetsbaar. En de grootste uitdaging is dat mensen niet meer weten wat of wie ze moeten vertrouwen. Zelfs als het er goed uitziet, weet je misschien niet zeker of de bron betrouwbaar is", waarschuwt Stockwell.