Ook bij een wapenstilstand draait de Russische oorlogseconomie op volle toeren verder
Stel dat er (tijdelijk) vrede wordt gesloten tussen Rusland en Oekraïne. Wat betekent dat voor de Russische economie, die voor zijn groei de afgelopen jaren volledig steunde op de oorlogsindustrie? Klapt de boel volledig in elkaar? Experts zijn verdeeld.
In 2024 groeide de Russische economie met een voor Europeanen jaloersmakende 3,8 procent, blijkt uit cijfers van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De krimp van 2,1 procent in 2022 was in 2023 al weggepoetst met 3,6 procent groei.
Ook de komende jaren blijft de economie groeien, verwacht het IMF. Dit jaar groeit de Russische economie volgens hun meest recente vooruitblik met 1,4 procent en in 2026 met 1,2 procent.
Opgeschroefde productie
De drijvende factor achter die groei is de oorlog in Oekraïne. De opgeschroefde productie van wapens en ander legermaterieel dankzij de forse overheidsinvesteringen, hadden effect op de gehele economie.
Rusland geeft ongeveer 40 procent van het overheidsbudget uit aan het leger, wat neerkomt op 8 procent van de totale economie, meldt persbureau Reuters op basis van officiële data van de Russische overheid. Daar zit dus zeer waarschijnlijk nog een onderschatting van de daadwerkelijke uitgaven in.
Stel dat er vrede wordt gesloten met Oekraïne, en behalve de onderhandelingen over een 30 dagen durend staakt-het-vuren is er weinig dat daar op wijst, dan zal de focus op defensie niet van de ene op de andere dag verslappen. "Of de oorlog wel of niet gaande is, de uitgaven blijven sowieso wel hoog", verwacht Nick Mulder. Hij is assistent professor Europese Moderne Geschiedenis aan de Cornell University in New York.
Twee problemen voor Poetin
Het afschakelen van de oorlogseconomie levert president Vladimir Poetin twee problemen op, analyseert Reuters. Allereerst de gigantische hoeveelheid geld die is geleend door bedrijven in de afgelopen jaren, ondanks de hoge rente die de Russische centrale bank instelde om de inflatie te dempen.
Dat banken toch veel geld uitleenden, kwam doordat ze verplicht werden tegen een lager tarief geld uit te lenen aan defensiebedrijven. Ook bouw- en boerenbedrijven konden gunstig lenen en zelfs huiseigenaren, schrijft Reuters. Als de economie wat afkoelt, zou dat kunnen leiden tot een golf van bedrijven en particulieren die hun lening niet kunnen afbetalen.
Zo'n scenario baart centrale bankier Elvira Nabiullina zorgen, omdat banken sneller geld hebben uitgeleend dan het tempo waarin ze er geld mee verdienden. "Veel banken hebben een gebrek aan kapitaal en moeten zelfs hun buffers heropbouwen", kondigde zij onlangs aan.
Krappe arbeidsmarkt
Het andere probleem waar de Russische beleidsmakers mee te maken krijgen: de demografische ontwikkelingen. Die zijn niet positief. "Vooral niet op de arbeidsmarkt. De werkloosheid is 2 procent, het laagste dat je statistisch gezien kunt bereiken, omdat er altijd mensen tussen banen in zitten", vertelt Mulder. Een lage werkloosheid klinkt positief, maar in dit geval is het dat niet. De 'normale' industrie draait op 80 procent van de capaciteit door een tekort aan arbeiders.
Het afschalen van de militaire inzet kan helpen, doordat de soldaten weer naar huis komen en daar ander werk kunnen doen. Maar vaak zijn de militairen afkomstig uit de armere regio's van het land, en zijn ze niet geschoold voor het soort werk waar ze het hardste nodig zijn, aldus Janis Kluge, onderzoeker aan de Duitse Stiftung Wissenschaft und Politik, met focus op de Russische economie.
"Het personeelstekort kan een remmende factor worden", vertelt ook Mulder. Dit kan hooguit opgelost worden met grootschalige immigratie uit Centraal Aziatische landen. "Maar daar zit een rem op, vanwege de angst voor terreur."
Nog steeds groei
Hij is evenwel heel sceptisch over het scenario dat de Russische economie een harde landing zal maken als er vrede komt. De verwachtingen van het IMF gaan ook nog steeds uit van groei. "En die 1,2 procent groei zou ik niet dramatisch slecht noemen, vergeleken met het doorsnee Europese groeipeil", nuanceert Mulder.
"De economie gaat niet uit elkaar klappen, maar wel wat afremmen", vervolgt hij. "De oorlogsindustrie gonst ook nog wel even door, om het materieel dat door de Oekraïners is vernietigd te vervangen." Het leger is bovendien twee keer zo groot als voor de oorlog, voegt hij toe.
Een andere reden dat de economie volgens Mulder niet tot stilstand zal komen, is dat de overheidsinvesteringen voor het leger ook in de normale economie terechtkomen. "Werknemers uit de defensie-industrie en het leger geven hun geld ook weer uit aan restaurants, vakanties, auto's en luxeartikelen", zegt hij. In 2024 kwam de reële inkomensgroei uit op 8,4 procent, aldus Mulder. "Dat komt de hele economie ten goede."
Vanwege de sancties gaat veel van dat geld direct de Russische economie in. "Een mooie Audi kopen zit er niet in", aldus Mulder. "Uiteindelijk komt dat geld via belastingen, zoals btw, ook weer bij de overheid terecht."
Inhaalslag
De miljarden die de Russische overheid vanwege de oorlog in de economie pompt, zijn in feite de inhaalslag die het land sowieso moest maken, legt de academicus uit. "Ze zijn bezig met een inhaalslag van 10 jaar lang te weinig investeren." De sterkte van de Russische economie is in het westen lange tijd onderschat. "Ook om de moraal er hier in te houden", denkt Mulder.
Dat een einde van de oorlog een ineenstorting zou veroorzaken, is een 'extreem en overtrokken' scenario, aldus Mulder. "De economische groei zal afremmen." Hij denkt ook niet dat Poetin de oorlog eindeloos wil aanhouden om de economie maar te blijven aanwakkeren.
Opbouw is ook stimulans
"Er zijn andere manieren dan oorlog voeren om de economie te stimuleren met geld uitgeven aan defensie. Door een leger op te bouwen, kijk maar hier in Europa", legt hij uit. En doorvechten is ook slecht voor de economie, omdat het jonge mannen aan de beroepsbevolking onttrekt."
Europa heeft overigens nog een lange weg te gaan om op volle oorlogssterkte te komen.