Poetins oorlogseconomie draait op volle toeren, waarschuwen experts
Om de oorlog in Oekraïne te winnen, geeft Rusland steeds meer uit aan het leger. De economie van het land staat meer en meer in dienst van Poetins oorlog. De opgeschroefde productie kan een beslissende factor worden.
Sinds de inval van het Russische leger in Oekraïne in februari van 2022 draait de wapenindustrie van het land op volle toeren. Het land geeft ook een steeds groter deel van het nationale inkomen uit aan defensie.
Volgend jaar spendeert het land 6 procent van alle overheidsuitgaven aan het leger, meldde persbureau Bloomberg onlangs op basis van een conceptbegroting. Het gaat om een bedrag van 10,8 biljoen roebel, omgerekend zo'n 112 miljard euro.
Doel: de overwinning
Een flinke stijging ten opzichte van de 6,4 biljoen roebel (bijna 4 procent van het bbp) die dit jaar naar het leger gaat. En in 2021 bedroegen de uitgaven aan het leger nog 2,7 procent. "Het is een groot bedrag, maar we hebben dit geld nodig om ons belangrijkste doel van dit moment te bereiken - de overwinning", verklaarde minister van Financiën Anton Siluanov volgens Bloomberg in het Russische parlement.
Ter vergelijking: de meeste NAVO-landen, waaronder Nederland, geven nog niet eens 2 procent van hun nationale inkomen uit aan defensie. Waarschijnlijk halen slechts 11 van de 31 lidstaten van het militaire bondgenootschap de eigen eis dit jaar.
Fabrieken draaien 24/7
Boven op dit officiële geschuif met geld in de overheidsbegroting, wordt er ook door lagere overheden geld gestoken in de oorlog, vertelt Guntram Wolff. Hij is directeur van de Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik (DGAP), een onafhankelijke denktank uit Berlijn, gespecialiseerd in internationale politiek.
"Regionale budgetten worden bijvoorbeeld gebruikt om soldaten uit te rusten die zijn opgeroepen om hun dienstplicht te vervullen", legt Wolff uit. Er is genoeg bewijs voor de extra uitgaven, vertelt hij. "Het aantal tanks op het slagveld en fabrieken die 24 uur per dag, zeven dagen in de week draaien."
Wapenproductie fors omhoog
Cijfers uit Rusland bevestigen dit beeld, vertelt Janis Kluge. Hij is onderzoeker aan de Duitse Stiftung Wissenschaft und Politik, met focus op de Russische economie. "We zien dat Rusland de fabriekscapaciteit significant heeft uitgebreid sinds de start van de oorlog."
De productie van 'bewerkte metalen producten' zit fors in de lift, blijkt uit data van het CMAKTR, een aan de Russische overheid gelieerd economisch planbureau. In september van dit jaar werd er door de industrie 110 procent meer afgeleverd dan in januari 2018.
Weliswaar gaan deze cijfers niet alleen over wapens, maar de stijging is overduidelijk te danken aan de militaire industrie, aldus Kluge. De sancties opgelegd vanuit Europa vertragen wel, vertelt hij. "Maar met genoeg tijd en geld kan Moskou alsnog de militaire productie vergroten."
Er is niets wat Rusland tegenhoudt om dat te doen, vertelt Kluge. Nou ja, in ieder geval zolang de olieprijs hoog blijft. "Dan kan Rusland dit oneindig lang volhouden", aldus de econoom. "Een lagere olieprijs is een risico voor Moskou."
Ook het aanscherpen van sancties zou de Russische oorlogsmachine kunnen vertragen, analyseert Kluge. En het feit dat het tijd kost om nieuwe fabrieken te bouwen.
Staatsdwang
Er is volgens hem strikt genomen nog geen sprake van een oorlogseconomie. "Er zijn nog geen industrietakken die gedwongen worden om voor het leger te produceren", verklaart hij. "Met de extra uitgaven aan defensie is er wel sprake van een geleidelijke militarisatie van de economie", zegt Kluge.
Zo geldt er sinds juni van vorig jaar een wet waarmee personeel gedwongen kan worden om over te werken, als dat nodig is in het kader van 'terrorisme en andere operaties'. Ook is het bedrijven verboden om opdrachten van de staat te weigeren.
Van brood naar drones
En op die manier kan de overheid natuurlijk alsnog veel invloed uitoefenen op wat bedrijven doen. Een vrachtwagenfabrikant kan bijvoorbeeld de opdracht krijgen militair materieel te repareren, blijkt uit een toelichting op de wet.
Mogelijk is de staatsdwang ook toegepast bij een bakkerijfabriek op zo'n 400 kilometer van Moskou. Volgens de pro-Poetin-nieuwssite Rossieskaja Gazeta worden er iedere maand 200 drones gemaakt, met behulp van 3D-printers. Ook de Russische staatstelevisie besteedde aandacht aan het initiatief. De reportage kun je in onderstaande tweet bekijken.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De extra productie is hoe dan ook zorgwekkend, vindt denktank-directeur Wolff. De productie in Europa en de Verenigde Staten is niet heel erg verhoogd, ondanks de belofte om bijvoorbeeld twee keer zoveel munitie te maken. "Dit wordt vaak weerlegd met het kwaliteitsargument", aldus Wolff. Sommige westerse wapens zijn ook superieur, zoals bijvoorbeeld de Leopard-tanks.
Russische wiskunde
Het is alleen de vraag of die op kunnen tegen de Russische rekensommen, vervolgt Wolff. "Rusland rekent met mensenlevens. Ze gooien gewoon mensen en wapens in de strijd, zonder acht te slaan op de verliezen."
Dat is mogelijk vanwege een fenomeen dat 'deathonomics' is genoemd door de Russische econoom Vladislav Inozemtsev. Dat komt er simpelweg op neer dat een Rus die sneuvelt aan het front zijn familie financieel gezien een stuk meer oplevert dan als hij gewoon zou werken. Het gemiddelde maandsalaris in Rusland valt in het niet bij de tegemoetkomingen van de overheid voor de nabestaanden van overleden militairen.
Hoeveel dat er zijn, is onduidelijk. In augustus van dit jaar zouden het er 300.000 zijn, meldde de New York Times op basis van Amerikaanse overheidsinformatie.
"Het aantal dode Russische militairen is heel hoog", vertelt Wolff. Poetin is niet de eerste Russische leider die niet op een mensenleven meer of minder kijkt. "Ze sturen golf na golf, net als in de Tweede Wereldoorlog, waar ze soms soldaten zonder geweer naar het front stuurden." Die tactiek is er vooral op gericht om de tegenstander al zijn munitie te laten verschieten.
Hetzelfde geldt voor materieel, vervolgt hij. De Oekraïense luchtafweer is volgens hem een stuk beter inmiddels. "Ze halen een groot deel van alle Russische drones en raketten uit de lucht. Maar zelfs als je 90 procent van alles neerhaalt, dan komt er alsnog heel veel doorheen."
Lange termijn in de gaten houden
Westerse landen moeten daarom hun steun ook op de lange termijn blijven geven, en daar duidelijk over zijn. "Anders zullen bedrijven aarzelen hun capaciteit uit te breiden", waarschuwt Wolff.
De extra investeringen in het leger zullen de positie op het slagveld in Oekraïne verbeteren, verwacht onderzoeker Kluge. "En op de langere termijn is een heroplevend Rusland ook een bedreiging voor de rest van Europa", aldus de analist. "We hoeven niet te wanhopen, maar we moeten duidelijk zijn over het risico en daar ook naar handelen", besluit Wolff.