De ballade van Bax Music: van muziekwalhalla tot bankroet

Het begint allemaal met een hobby. In hun jeugd verdienen de Zeeuwse broers Jochanan en Nathanael Bax in hun vrije tijd een zakcentje door plaatjes te draaien op campings, huwelijken en bedrijfsfeestjes. Daarnaast gaan zij ook DJ-, licht- en geluidsapparatuur verhuren.

In 2003 richten de broertjes Bax officieel hun bedrijfje op, en beginnen vanaf een spreekwoordelijke zolderkamer, in dit geval een kleine etage boven een winkel. De oudste broer, Jochanan, is dan net 18 jaar. Aanvankelijk verhuren zij hun spullen vooral via websites zoals Speurders en eBay. Maar na twee jaar laten zij voor 450 euro een eigen webshop in elkaar knutselen, waarmee ze apparatuur gaan verkopen. En later ook muziekinstrumenten.

Snelle groei

Dan gaat het snel. In 2008 wint Bax Music voor het eerst een FD Gazelle, een prijs voor snelgroeiende ondernemingen. In 2012 openen de broers een grote showroom in Goes. Die winkel, met 1600 vierkante meter vol glimmende gitaren, piano’s, drumstellen en versterkers, wordt bekend als een walhalla voor muzikanten. Een jaar later treedt het participatiebedrijf van huisbank Rabobank toe als aandeelhouder.

De megastore en het verse kapitaal van Rabo geven de broers Bax vleugels. Hun bedrijf groeit na 2013 in sneltreinvaart uit tot een gevestigde naam in de muziekwereld. Professionele muzikanten, hobbyisten, DJ's en evenementenbedrijven weten Bax Music te vinden. In binnen- en buitenland, want het bedrijf opent ook webshops in een trits Europese landen.

100 miljoen

In de loop van 2016 openen de ondernemende broers, naast in Goes en Antwerpen, ook grote winkels in Rotterdam en Amsterdam. Dat jaar, dertien jaar na de oprichting, knalt het voormalige hobbybedrijfje door de omzetgrens van 100 miljoen euro.

Door de snelle groei, zakt Bax Music wel in de rode cijfers. In 2016 boekt het familiebedrijf een verlies van 1,7 miljoen euro. In 2017 bedraagt het verlies zelfs 3,3 miljoen, op een omzet van 108 miljoen. 

Professionaliseren

Het is dus tijd om te professionaliseren. Eind 2016 wordt met Kees Westerweele een ervaren financieel bestuurder binnengehaald. Westerweele komt van het Zeeuwse kabelbedrijf Delta. In 2018 doet broer Nathanael een stapje terug, en vertrekt uit de leiding van Bax Music. Hij gaat de winkels aansturen, en blijft betrokken als aandeelhouder.

Jochanan gaat dat jaar op zoek naar een operationele rechterhand 'die het fundament van het bedrijf kan versterken', aldus de vacaturetekst voor die functie. Iemand die 'Bax Music kan klaarstomen voor de volgende groeistap'.

Concurrent failliet

Dat het in de muziekhandel ook dramatisch mis kan lopen, blijkt in 2019. In de zomer van dat jaar gaat de belangrijkste concurrent Key Music plotsklaps failliet. De ondergang van de iconische muziekketen, die werd gesteund door de Amsterdamse geldschieter Standard Investment, is onder meer te wijten aan hoge schulden en online concurrentie.

Hoewel Key Music een succesvolle doorstart maakt, biedt het faillissement van de concurrent toch kansen. Bax Music weet zijn positie als marktleider - met dan een marktaandeel van 65 procent - nog te versterken door de 'Key-winkel' in Apeldoorn over te nemen.

Coronawinnaar

Dan breekt begin 2020 echter de coronapandemie uit, en wordt het echt spannend voor Bax Music. De zakelijke omzet aan evenementenbedrijven en horeca valt door de crisis grotendeels weg. Toch blijft de schade beperkt. Mensen kunnen niet meer naar kroegen of restaurants, dus zoeken iets anders om te doen. De verkoop van gitaren, piano's en drumstellen aan particulieren explodeert.

Daardoor kan de muziekgigant in 2020 zelfs doorgroeien, tot een omzet van 129 miljoen euro. "Het is wel een beetje gênant. Corona kent megaverliezers, maar ook megawinnaars. Wij zijn toch wel een van de winnaars", zegt de dan 36-jarige Jochanan Bax in december 2020 in een podcast van vakblad RetailTrends.

Drijvende kracht

In interviews schrijft de oprichter het succes van zijn onderneming vooral toe aan goede marketing en service. De muziekwinkel levert snel, en zorgt goed voor de klanten met advies en nazorg. Ook de combinatie van webshop en fysieke winkels werkt prima. In de grote en spectaculair ingerichte showrooms kunnen klanten de muziekinstrumenten en apparatuur zien en testen.

De bevlogen Jochanan groeit in die jaren uit tot de drijvende kracht achter Bax Music. Hij kenschetst zichzelf in interviews als 'een durfal'. Waar anderen terugschakelen, gaat hij vol gas door de bocht. Dat is zeker ook een factor in het succes.

'Bax bepaalt'

De gedrevenheid van de oprichter heeft echter ook een nadeel: het laat weinig ruimte voor anderen. In eerder genoemde podcast zegt Bax eind 2020 dat het management van het bedrijf 'founder centric' is ingericht. In gewoon Nederlands: de oprichter staat centraal. Nog simpeler: Bax bepaalt.

In het interview zegt de oprichter dat hij inmiddels afscheid heeft genomen van zijn managementteam. "Ze gingen meer vergaderen, dan dat ze dingen gingen doen", verklaart hij. "Ik ben eigenwijs, denk al snel dat ik het zelf beter kan." Eerder dat jaar is ook zijn financiële rechterhand, Kees Westerweele, vertrokken. De oud-CFO wil desgevraagd geen commentaar geven op zijn ervaringen bij Bax Music en met Jochanan Bax.

IJzeren vuist

Door het afscheid van zijn team en het vertrek van zijn CFO wordt Jochanan steeds meer de spil van het bedrijf, maar ook steeds minder aanspreekbaar op fouten. Onderhandelaar Henry Stroek van vakbond CNV zei deze week in regiokrant PZC dat de oprichter Bax Music 'met ijzeren vuist' regeerde, dat de arbeidsomstandigheden bij het bedrijf belabberd waren, en dat er met de directeur 'geen normaal gesprek' te voeren was.

Ook zijn mede-aandeelhouders, broer Nathanael, schoonvader Hans van Deursen en het investeringsbedrijf van Rabobank, kunnen blijkbaar maar moeilijk tegengas geven. Daarbij speelt misschien mee dat de aanhoudende groei van Bax Music bij veel mensen bewondering wekt. En misschien ook hebzucht. Want: hoe groter het bedrijf, hoe vetter de bankrekening.

Nieuwe groeiplannen

Bovendien lijkt er nog véél meer in het vat te zitten. Jochanan Bax rust namelijk niet op zijn lauweren. In juni 2021 zegt hij in een interview dat het bedrijf binnen vijf jaar moet doorgroeien naar een omzet van 300 miljoen euro. Dat betekent ruim een verdubbeling.

Rabobank blijkt echter niet meer zo happig om die groei te financieren. Eind dat jaar neemt Bax na 18 jaar trouwe dienst afscheid van zijn huisbank. Rabo blijft aandeelhouder, maar wordt als kredietverschaffer ingewisseld voor ABN Amro. Eind 2021 leent de nieuwe bank het Zeeuwse bedrijf 5 miljoen euro, en een jaar later nog eens 3 miljoen.

Enthousiaste huisbank

Op de lopende rekening mag Bax Music bovendien royaal rood staan. Eind 2023 bedraagt de roodstand 7 miljoen euro. "ABN Amro deelt onze opwinding over onze zakelijke ontwikkeling en over onze plannen en ambities voor de komende jaren", schrijft directeur Bax in zijn jaarverslag. De financiering van ABN Amro geeft hem naar eigen zeggen de 'vrijheid om de noodzakelijke investeringen' te doen. 

Maar ABN Amro is niet gek. In ruil voor de verse miljoenenleningen krijgt de nieuwe huisbank de waardevolle bedrijfsonderdelen van Bax Music, zoals de voorraden, in onderpand. Bovendien staat Jochanan Bax persoonlijk garant voor één miljoen euro.

Doordenderen

Zonder het 'stroperige' managementteam, en met de nieuwe kredietverschaffer aan zijn zijde, begint Jochanan aan een nieuwe groeispurt. In de zomer van 2022 opent Bax Music de tweede Belgische winkel, in Brugge. Begin 2024 verhuist de Amsterdamse vestiging naar een locatie die ruim drie keer groter is. En in mei van dat jaar wordt een nieuw, groter magazijn in Goes in gebruik genomen.

Terwijl Jochanan Bax in de herfst van 2023 ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan nog een interview geeft aan het vakblad De Ondernemer over het aanhoudende succes - 'Bax Music blijft maar doordenderen' - komt het bedrijf dat jaar in werkelijkheid in de gevarenzone.

In september breekt er brand uit in het magazijn, waardoor er 2 miljoen euro aan muziekinstrumenten en apparatuur moet worden afgeschreven. De verzekering dekt de schade, maar volgens het bedrijf zet het incident een rem op de groeispurt.

Miljoenenverlies

Uit het onlangs bij de Kamer van Koophandel gedeponeerde jaarverslag over 2023 blijkt dat Bax Music dat jaar desondanks nog groeit. De omzet stijgt met 13 procent, van ruim 131 miljoen tot bijna 149 miljoen euro. Maar waar het bedrijf het voorgaande jaar nog een nettowinst van ruim één miljoen euro boekte, is er nu een verlies. Van ruim 2,5 miljoen euro.

De financiële buffers van Bax Music slinken dat jaar van 6,4 miljoen euro naar 3,3 miljoen euro. En de solvabiliteit, een graadmeter voor de financiële kracht van een onderneming, daalt van een toch al niet zo solide 11 procent tot een graatmagere 6 procent.

Bank en fiscus

Tot overmaat van ramp voldoet Bax Music eind dat jaar niet meer aan de afspraken met ABN Amro, die in de jaren daarvoor nog zo royaal met leningen was geweest. In het jaarverslag schrijft Bax dat hij daarover met zijn huisbank 'een discussie' voert. Gezien de onderpanden en de persoonlijke garantie van de topman, zitten zijn bankiers waarschijnlijker comfortabeler in die discussie dan hijzelf.

En er is meer tegenwind. Uit de coronajaren dateert nog een fikse miljoenenschuld aan de Belastingdienst. Zoals zoveel bedrijven mocht Bax Music de omzet- en loonbelasting later betalen. Sterke bedrijven hebben die schuld inmiddels allang terugbetaald. Bax Music niet.

Sterker nog: in 2024 blijft de muziekwinkel met de terugbetalingsregeling in gebreke. Daardoor kan de fiscus de volledige restschuld van 3,8 miljoen euro direct opeisen. Ook moet Bax Music nog ten onrechte ontvangen NOW-loonsteun terugbetalen. Eind 2023 bedraagt die schuld nog 753.000 euro. Tenslotte is opmerkelijk dat de meest recente jaarrekening nog niet is goedgekeurd door een externe accountant.

Pestgedrag

Geen wonder dat sommige aandeelhouders en de huisbank in de loop van 2024 toch wat nerveus worden. Jochanan Bax, die de financiële problemen van 2017 en de coronacrisis heeft overwonnen, gelooft nog wel in zichzelf. Maar misschien iets te veel, beginnen anderen te denken.

Afgelopen herfst krijgt de gedreven oprichter dan ook een interim financieel directeur naast zich: Ton Louwers. 'Pestgedrag', noemt Bax dit in zakenblad Quote. Maar daarbij blijft het niet. In december wordt Bax geschorst. En in januari wordt hij door zijn mede-aandeelhouders ontslagen. "Als je na een lange strijd door je eigen broer en schoonvader wordt ontslagen, moet je het toch wel heel bont hebben gemaakt", zegt Stroek van vakbond CNV.

Meningsverschil

In de regionale krant PZC schrijft CFO Louwers het ontslag toe aan een 'verschil van inzicht' tussen de aandeelhouders over de koers van het bedrijf. Dat bevestigt Jochanan Bax op Linkedin, maar hij zegt zich er niet bij neer te zullen leggen. "Ik blijf vechten voor gerechtigheid, samen met mijn advocatenteam, en ben ervan overtuigd dat dit zal komen."

Troubleshooter Erwin van Cooth neemt het roer van Bax Music over, met de opdracht om het bedrijf te redden. Van Cooth deed eerder ervaring op met een wankelende webwinkel. Hij leidde tussen 2018 en 2021 het online tuincentrum Bakker.com, dat na een faillissement doorstartte. Bakker.com ging overigens in 2022 opnieuw failliet.

Gehinderd

Het duo Louwers en Van Cooth is een kort leven beschoren. Begin maart houdt Louwers het alweer voor gezien. Uit het register van de Kamer van Koophandel blijkt dat hij na een half jaar aftreedt als statutair bestuurder. Op Linkedin is te zien dat hij wordt opgevolgd door Bart Ybema, die nog wel muziek in Bax Music ziet. Een kersvers hoofd personeelszaken moet een einde maken aan de onvrede onder het personeel en bij de vakbond.

Maar de nieuwe ploeg krijgt nauwelijks de tijd om het muziekbedrijf weer vlot te trekken. Volgens CNV wordt de nieuwe directie daarbij gehinderd. "Hun poging om het bedrijf weer op de rails te krijgen, stuitte op tegenwerking van oud-directeur Bax", schrijft de vakbond in een reactie op de recente ontwikkelingen.

Als grootaandeelhouder heeft de ontslagen topman nog steeds een belangrijke vinger in de pap, en het vermogen om dwars te liggen en te vertragen. "Een faillissement werd daarmee onafwendbaar", constateert CNV.

Zwarte Piet

Bax zelf wil tegenover RTL Z niet reageren, maar in een bericht op Linkedin schuift hij de Zwarte Piet juist naar de nieuwe directie. Volgens hem is Bax Music na zijn vertrek 'zoveel omzet verloren en zag het de kosten zo hard stijgen' dat het faillissement 'onvermijdelijk' werd.

Uit online consumentenfora blijkt in elk geval dat de problemen bij Bax Music de afgelopen maanden een einde hebben gemaakt aan de klanttevredenheid. Op recensiewebsites als Trustpilot en Reddit regent het klachten over lange leveringstijden, slechte producten en uitblijvende terugbetalingen.

Plannen voor doorstart

Interim-topman Van Cooth zegt desalniettemin kansen te zien voor een voorzetting van Bax Music. "Onze prioriteit is nu zorgen dat de onderneming succesvol kan doorstarten met een nieuwe investeerder. In de kern is Bax namelijk levensvatbaar: dat wil zeggen zonder de in de afgelopen drie jaar ontspoorde schuldenlast."

Ondanks zijn ontslag denkt Jochanan Bax nog niet te zijn uitgespeeld. Op Linkedin zegt hij zelf een doorstart te willen maken met het failliete muziekbedrijf. Ook vraagt hij geïnteresseerde investeerders om contact met hem op te nemen als zij 'miljoenen kunnen investeren in een doorstart met perspectief en visie'. Bax wil zijn plannen desgevraagd niet toelichten. "Ik kan daarop op dit moment niet ingaan, omdat ik dat met de curator heb afgesproken."

Vakbond kritisch

Vakbond CNV hoopt dat er een doorstart van Bax Music komt, maar zonder betrokkenheid van de oprichter. "Bax is voor mij verreweg de slechtste werkgever die ik ooit ben tegengekomen", licht CNV-onderhandelaar Stroek toe. "Onder hem heerste er bij het bedrijf een enorme angstcultuur. Wie het niet met hem eens was, kon vertrekken. Dat hij er zou terugkeren, is voor ons echt ondenkbaar."

Curator Folkert Hiemstra, die het faillissement van Bax Music moet afwikkelen, zegt dat er momenteel al een concreet gesprek loopt met een professionele investeerder. Daarbij is oprichter Bax echter niet betrokken. "Daarnaast hebben zich nog enkele geïnteresseerde partijen aangediend."

Op de oproep van vakbond CNV zegt de curator nog niet te kunnen ingaan. "Wij hebben dat natuurlijk ook gehoord, maar op dit moment speelt het nog niet. Pas als de heer Bax met een serieuze partij en een concreet bod komt, moeten wij daarover een afweging maken. Dan zullen we vanzelfsprekend ook zijn kant van het verhaal willen horen."

In onderstaande video zie je dat Nederlandse muziek big business is, en een belangrijk exportproduct: