Poetins gas weer door de Nord Streampijp? 'Compleet verkeerde richting'

Vorige maand doken er ineens berichten op over ene Matthias Warnig die met hulp van Amerikaanse investeerders probeert gaspijpleiding Nord Stream weer nieuw leven in te blazen. Warnig is een Duitse zakenman met nauwe banden met het Kremlin. Tot 2023 was hij de chef van het bedrijf dat namens Gazprom bij Nord Stream 2 aan de touwtjes trok, schrijft de Financial Times.

Dagdroom Lavrov

Zijn idee werd vanzelfsprekend met open armen verwelkomd in Moskou. Daar dagdroomde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov in een interview 'dat het interessant zou zijn als de Amerikanen hun invloed in Europa zouden gebruiken om af te dwingen dat Russisch gas niet geweigerd mag worden'. "Dat zou surrealistisch zijn", zei Lavrov volgens Russische staatsmedia.

En daar heeft hij 100 procent gelijk, blijkt uit onderzoek van RTL Z. De hoeveelheid hindernissen voordat er meer Russisch gas dan nu via een pijpleiding naar Europa kan vloeien zijn schier eindeloos.

Via Turkije

We schrijven meer dan nu, omdat er op dit moment 'gewoon' Russisch gas door pijpleidingen naar Europa stroomt. Bij lange na niet zoveel als voor de Russische inval in Oekraïne in 2021, maar de Turk Stream-pijpleiding is nog in werking. Het gas dat daardoorheen gaat, is overigens overwegend voor Turkije.

Ten opzichte van het niveau in 2021, voor Rusland een oorlog startte in Oekraïne, komt er 85 procent minder gas uit Rusland. Wat er nog wel aan gas uit Rusland naar Europa komt is voornamelijk LNG, ontdekte RTL Z eerder. 

'Jaar geleden onvoorstelbaar'

Toch is de vraag hoe realistisch het is of er weer Russisch gas naar Europa kan komen, niet heel raar. "Iets wat een jaar geleden onvoorstelbaar was, is nu in ieder geval onderwerp van gesprek", reageert energie-analist Jilles van den Beukel van het HCSS. "Het verhaal zingt rond, maar is er niet veel of wel helemaal niks concreet", voegt hij toe.

Zoals gezegd: er zijn ook wel wat beren op de weg. Allereerst zijn drie van de vier buizen van de Nord Stream-pijpleidingen kapot. Opgeblazen bij een - vermoedelijk Oekraïense - sabotageactie in september 2022. "Die drie weer repareren, is een hele klus", vertelt Van den Beukel. Niet in de laatste plaats omdat de Russen het zelf moeten doen.

Vanwege de Europese en Amerikaanse sancties mogen er geen gespecialiseerde bedrijven uit bijvoorbeeld Europa voor worden ingeschakeld. Het Russische staatsbedrijf Gazprom is dus op zichzelf aangewezen, ook op financieel gebied.

Een nog uitdagender klus is het verkrijgen van de noodzakelijke certificering in Duitsland om de pijpleidingen te mogen gebruiken. Gezien de miljarden aan staatssteun voor het Duitse energiebedrijf Uniper - dat in de problemen kwam tijdens de energiecrisis - en de investeringen in LNG in ons buurland, zal er weinig politieke wil zijn om mee te werken aan de comeback van Russisch gas, schrijven onderzoekers van het Oxford Institute for Energy in een recent rapport.

Duitsland: 'Nein'

"Compleet de verkeerde richting", vatte minister Robert Habeck (Energie en Economische Zaken) het Duitse standpunt onlangs samen, aldus persbureau Reuters. Zolang Oekraïne nog onder Russische agressie lijdt, hoeft er wat hem betreft niet gepraat te worden over het heropenen van de pijpleidingen. De Duitse weigering om ooit nog gas door de Nord Streampijpleidingen toe te staan, komt volgens Lavrov overigens van mensen die 'óf mentaal instabiel zijn óf suïcidaal'.

Er zijn nog andere pijpleidingen waarmee Russisch gas naar Europa getransporteerd kan worden, naast de Nord Stream 1 en 2 en de Turk Stream. De Yamal Stream en de Transit Sudzha en Sokhranvivka. De eerstgenoemde loopt door Polen, de andere twee door Oekraïne.

Het is onwaarschijnlijk dat Polen en Oekraïne zullen meewerken aan zo'n plan zolang er geen akkoord is met Rusland over een duurzame vrede in Oekraïne, schrijven de onderzoekers uit Oxford.

Uiteindelijk moet je je nog wel afvragen of Trump het echt wil, als het puntje bij het paaltje komt, stelt Van den Beukel. "En of de Europeanen het willen. We zijn zo goed als van het Russische gas af, op LNG na." 

Geopolitieke verschuivingen

Gezien de enorme geopolitieke verschuivingen in de afgelopen anderhalf maand, is het niet geheel ondenkbaar dat Europa weer meer Russisch gas gaat importeren, aldus Kaspar Pucek. Hij is onderzoeker aan het Clingendael Instituut gespecialiseerd in Rusland en Oost-Europa.

Dat de Russen het willen, verbaast hem niets. "Ze hadden nooit verwacht dat de sancties zo sterk zouden uitvallen", vertelt hij. De Russen hoopten dat Europa onder druk van het afknijpen van de gastoevoer een stap terug zou doen in Oekraïne, maar dat gebeurde niet. "Daarmee hebben ze zichzelf natuurlijk enorm in de voet geschoten, door eigenlijk Gazprom de nek om te draaien."

En omdat Rusland maar weinig capaciteit heeft om naar China te exporteren, is dat geen makkelijk alternatief, aldus Pucek. Daarnaast willen de Russen de economische relatie met Europa in bredere zin weer 'normaliseren', vertelt hij. "Omdat het voor de Russische economie heel belangrijk is om die band met Ruslands voormalige belangrijke handels- en investeringspartner te herstellen", legt hij uit. "En daarmee ook hun afhankelijkheid van China te verkleinen."

Europa vijandig

In Europa is de vijandigheid en onwil om de banden weer aan te halen groter, schat hij in. Maar gezien de acties van Trump kan dat veranderen als dat beter uitkomt voor de Europese industrie. Bijvoorbeeld door Russisch gas te kopen in plaats van Amerikaans LNG, geeft hij als voorbeeld. 

Er zijn dus wel scenario's denkbaar waarin men toch probeert om de banden met Rusland enigszins te lijmen, schetst Pucek. Bijvoorbeeld als Trump het leveren van LNG als geopolitieke hefboom gaat gebruiken om de EU onder druk te zetten. "Dan verandert ook weer je kijk op dat Russisch gas."

De kwestie geeft vooral de 'grote onzekerheid over gas in de toekomst en gasmarkten' aan, aldus Van den Beukel. "Wat als Poetin gas voor de laagste prijs gaat aanbieden, om de markt te manipuleren? Hoe standvastig is de EU dan?" Hoe dan ook, de rustige gaswereld van voor 2020 is weg, besluit Van den Beukel.

In de video hieronder leggen we je het verschil tussen vloeibaar gas (LNG) en Russisch gas uit: