OM vervolgt scheepsbouwer Damen voor omkoping en overtreden sanctieregels Rusland

Het OM maakt duidelijk dat het gaat om twee strafrechtelijke onderzoeken die los van elkaar staan. "Het onderzoek naar omkoping is uitgevoerd door de fiscale opsporingsdienst FIOD, en richt zich op een periode van 2006 tot januari 2017 en ziet op de betaling van hoge commissies aan agenten. Die agenten werden ingeschakeld voor de verkoop van schepen aan diverse landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika." 

Volgens justitie is met 'een grote hoeveelheid' valse documenten geprobeerd om 'de hoge commissiebetalingen aan agenten te verhullen en controle daarop te frustreren'. Deze rechtszaak zal waarschijnlijk in de tweede helft van dit jaar kunnen starten. 

Sanctiezaak 

De tweede zaak gaat over het overtreden van de sancties tegen Rusland. Damen zou goederen en technologie hebben verkocht aan de Russen, over een periode van enkele maanden in de tweede helft van 2022, blijkt uit onderzoek van de Douane. Oftewel na de Russische invasie van Oekraïne die begon op 24 februari van dat jaar.

Deze goederen zouden 'kunnen bijdragen tot de militaire en technologische versterking van Rusland en/of tot de ontwikkeling van de defensie- en veiligheidssector', schrijft het OM.

De Volkskrant schrijft al langer over vermeende dubieuze praktijken van Damen. "Er loopt een apart slag mensen rond", zei een klokkenluider vorig jaar tegen de krant over de werkwijze van sommige werknemers van het bedrijf. "Er is eigenlijk geen moreel kompas." 

De in staat van beschuldiging gestelde bestuurders zijn volgens de Volkskrant de huidige bestuursvoorzitter Arnout Damen en zijn vader Kommer Damen, de voormalige baas die nu nog voorzitter is van de raad van commissarissen. René B, die bestuursvoorzitter was tussen 2006 en 2019, wordt ook vervolgd. Het OM en Damen wil diet niet bevestigen. 

Damen Shipyards schrijft dat het OM, door de twee zaken samen te presenteren, 'lijkt te suggereren dat Damen Shipyards structureel de grenzen van de wet opzoekt'. Volgens het bedrijf gaat het in de eerste zaak om projecten van meer dan tien jaar geleden, waarvan een aantal gevallen al zijn onderzocht. Ook zijn er volgens het bedrijf het afgelopen decennium al maatregelen genomen. 

Reactie op sanctiewet

"Wat betreft het vermoeden van het overtreden van de sanctiewet, kan Damen melden dat altijd is gehandeld in overeenstemming met de geldende sanctiepakketten en dat volledige transparantie is betracht over haar activiteiten. Damen is dan ook verbaasd dat één zaak uit juni 2022 nu aan de rechtbank wordt voorgelegd", valt te lezen in de verklaring. 

Volgens Damen betreft het hier 'een zaak rond de levering van een zeer beperkte hoeveelheid civiele kranen aan Rusland'. Deze levering heeft volgens Damen plaatsgevonden binnen de toen geldende sanctiewetgeving. Het bedrijf zegt zich 'vol' tegen de 'vermoedens van het OM' te verweren. Een woordvoerder van Damen denkt dat de rechtszaak jaren in beslag zal nemen. 

Grote vis 

Damen Shipyards is de grootste scheepsbouwer van Nederland. Het bedrijf heeft 35 werven in twintig landen. Er werken ruim 12.000 werknemers. Damen maakt allerlei soorten schepen. Van jachten tot vissers- en sleepboten. Ook bouwt het bedrijf marineschepen. Onder meer voor Nederland zelf.

De zaak kan grote gevolgen hebben voor Damen. "In de Europese aanbestedingsregelgeving is bepaald dat een onderneming moet worden uitgesloten van een aanbesteding wanneer deze in de afgelopen vier jaar onherroepelijk is veroordeeld voor bepaalde strafbare feiten, waaronder fraude en omkoping", schreef staatssecretaris van Defensie Gijs Tuinman (BBB) eerder dit jaar als antwoord op Kamervragen. 

Een lopend strafrechtelijk onderzoek, en vermoedens van fraude en omkoping zijn volgens hem echter geen dwingende grond voor uitsluiting van een onderneming bij een aanbesteding. Het mogelijk overtreden van de 'Rusland-regels' had Tuinman toen nog niet in het vizier. Wat de gevolgen hiervan zijn voor het bedrijf, is nog onduidelijk. 

'Damen erg belangrijk' 

"Damen Shipyards is heel erg belangrijk voor Nederland en Europa", zegt marine-expert Michiel Hijmans, die verbonden is aan Instituut Clingendael. "Het gaat niet alleen om Damen, maar om de hele toeleveringsketen."

"We moeten ervoor waken dat deze zaak niet de de nek van de hele Nederlandse maritieme industrie omdraait. Zeker in deze tijd", is Hijmans duidelijk. "Ik kan er juridisch verder weinig over zeggen, behalve dat het vooral lijkt te gaan om zaken uit het verleden." 

Dat niet altijd alles volgens het boekje gaat, is volgens Hijmans 'common practice', oftewel gebruikelijk, in de maritieme industrie. "Daarbuiten trouwens ook." Hij verwijst naar het Franse Naval Group, dat onderzeeboten aan Nederland gaat leveren en ook geen vlekkeloze reputatie heeft op het gebied van (financiële) schandalen .

Het nieuws over Damen komt in een periode waarin landen, waaronder Nederland, juist meer in Defensie willen investeren.