Idee CPB: laat Brussel geld uitdelen om Europees wapens in te kopen

Toch is het volgens het CPB nodig, om de grote onzekerheden in de wereld het hoofd te bieden. Deze zorgen voor economische tegenspoed en hard op en neer schietende aandelenkoersen, blijkt uit rapporten van zowel De Nederlandsche Bank als het Centraal Planbureau.

"Vooral de grilligheid van het beleid van de Amerikaanse regering op dit moment zorgt voor geopolitieke instabiliteit", aldus Pieter Hasekamp van het CPB, de instantie die het kabinet adviseert over financieel beleid.

Weliswaar is de Nederlandse economie weerbaar genoeg om wat schokken op te vangen, op de lange termijn zijn de uitdagingen te groot om in ons eentje aan te pakken. En dan niet 'hapsnap' zoals bij de coronacrisis met een tijdelijk fonds, vervolgt Hasekamp.

Structurele investeringen

"Maar eigenlijk is nodig dat we veel meer structureel nadenken over welke dingen we in Europa nou gezamenlijk willen organiseren", legt hij uit. En daarbij kan het helpen om landen geld te geven om te investeren in wapens. Anders zijn er wellicht landen die uit angst voor schulden, op hun handen blijven zitten.

"Nederland heeft er ook geen belang bij dat landen met hoge schulden uiteindelijk niet kunnen investeren in defensie omdat veiligheid een gemeenschappelijk goed is", legt Hasekamp uit. Hij snapt wel dat dit politiek gevoelig ligt. 

EU-bonds

En niet alleen omdat geld weggeven nu eenmaal voor iedereen pijn doet. Maar ook over de manier hoe dat geld opgehaald zou worden. De Europese Commissie zou zelf geld mogen lenen op de kapitaalmarkt, via het uitgeven van obligaties, EU-bonds genaamd. Daar staan de lidstaten uiteindelijk garant voor, en dat is controversieel. Want hiermee geef je als lidstaat een stukje van de portemonnee uit handen. En daar zijn landen niet zo'n fan van, aldus Hasekamp.

De Europese Commissie kan het geld vervolgens weggeven of uitlenen aan lidstaten. Dat is interessant voor landen die er financieel niet zo goed voorstaan. In het eerste geval is het geld weg en moet iedereen maar hopen dat er ook echt wapens of windmolens van zijn gekocht. 

In het tweede geval is er voor de lenende landen minder druk om hun eigen boekhouding op orde te houden. Zij kunnen immers via een lening uit Brussel goedkoper lenen dan als ze dat zelf zouden moeten doen.

In landen die de begroting beter op orde hebben, zoals Nederland, zijn ze minder fan van dit idee. Zij staan namelijk garant, zonder dat ze er voordeel van hebben. De rente die zij kwijt zijn als ze zelf lenen, ligt namelijk lager. 

Defensie en klimaat

Toch pleiten de rekenmeesters van het kabinet voor zo'n constructie om oplossingen voor de structurele uitdagingen voor Europa nu en in de toekomst te kunnen betalen. Het gaat niet alleen om wapens kopen maar ook om investeren om het klimaatprobleem op te lossen.

Daar zijn honderden miljarden voor nodig de komende jaren. Om te voorkomen dat landen dit allemaal op eigen houtje doen, bepleit het CPB - en tal van andere economen en experts - om dit Europees te regelen.

Dan zijn de kosten om te lenen lager en wie groot inkoopt, kan ook korting bedingen. In het geval van giften voorkomt het verder dat er grote verschillen ontstaan tussen de begrotingstekorten van lidstaten onderling. Of dat landen niets doen, omdat ze anders de begrotingsregels van de EU overtreden.

Voor het huidige ReArm Europe-initiatief is gekozen om die regels te versoepelen. Landen mogen om wapens te kopen tijdelijk meer schulden maken dan eigenlijk mag. Voor de langere termijn werkt dat niet, aldus CPB-directeur Hasekamp. Vandaar het pleidooi voor het aangaan van gezamenlijke schulden.

Wat betekent samen geld lenen voor Europese defensie? We leggen het in de video hieronder uit.