Nog lang niet overal boetes uitgeschreven in zero-emissiezones
De handhaving van de zero-emissiezones in (binnen)steden is afgelopen jaar in de ene gemeente veel rustiger op gang gekomen dan in de andere. In zeven van de achttien Nederlandse steden met zo'n zone is in de eerste tien maanden van dit jaar nog helemaal geen bekeuring uitgedeeld. In de overige elf steden is het uitdelen van boetes in of na de zomer begonnen, blijkt uit Kamerstukken.
Het afgelopen jaar is er in achttien steden een zero-emissiezone ingevoerd. In zo'n zone mogen vrachtwagens en bestelbusjes helemaal geen schadelijke stoffen uitstoten. Personenauto's overigens nog wel.
Deze zones moeten ervoor zorgen dat de lucht in binnensteden minder vervuild raakt. Het beleid omtrent de zero-emissiezone verschilt enorm per gemeente. Waar de ene gemeente al boetes uitdeelt, doen andere gemeenten dit nog niet. Ondanks dat deze laatste groep gemeenten (namen later in het artikel) zich eerder een stuk ambitieuzer toonden.
Om ondernemers een zachte landing te geven, is er in ieder geval in de eerste zes maanden van dit jaar in geen enkele gemeente een boete uitgedeeld. Ook zijn er overgangsregelingen en ontheffingen. Toch mogen bepaalde bedrijfsauto's bepaalde binnensteden niet in.
Miljoenen in staatskas
Daarom begonnen Amsterdam, Den Haag, Gouda, Maastricht, Rotterdam, Tilburg, Utrecht en Zwolle vanaf juli met bekeuren. Later gingen ook Assen, Leiden en Den Bosch van start met het uitschrijven van bonnen, blijkt uit de Kamerstukken.
De boete voor bestelauto's is 120 euro en voor vrachtauto's 310 euro. Hier komen de administratiekosten nog bovenop. Dit betekent dat de overheid (want het geld belandt in staatskas) op basis van het totaal aantal boetes (bijna 30.000) van juli t/m oktober tussen de 3,5 miljoen en 9,2 miljoen euro heeft binnengekregen.
Dan zijn er dus ok nog heel wat gemeenten waar bedrijfsauto's zonder ontheffing met een rookpluim achter de uitlaat vrolijk kunnen doorrijden, ondanks dat er daar wel zero-emissiezones zijn. In Amersfoort, Delft, Eindhoven, Enschede, Groningen, Haarlem en Nijmegen werden in de eerste tien maanden van dit jaar nog geen boetes uitgeschreven.
En dat terwijl gemeenten eerder een andere toon aansloegen. Zo dreigden bijvoorbeeld Eindhoven en Delft in januari nog met boetes vanaf de zomer. Ook andere gemeenten schoven deadlines op. Een voorbeeld daarvan is de gemeente Amersfoort, die het handhavingsplan (een beleidsdocument waarin staat hoe de gemeente toezicht houdt op de naleving van wetten en regels) later heeft vastgesteld.
'Fout in systemen'
In Eindhoven speelt 'een fout in de handhavingssystemen' een rol, schreef staatssecretaris Thierry Aartsen (Openbaar vervoer en milieu) in juni al. In de gemeenten Den Bosch (waar dus wel al gehandhaafd wordt), Groningen, Haarlem en Enschede was eerder al duidelijk dat de zero-emissiezone niet vanaf 1 januari, maar later in het jaar in zou gaan.
Chauffeurs en ondernemers moeten dus wel opletten, want ook de steden waar tot en met oktober nog niet gehandhaafd is, willen over naar beboeten. Nijmegen zegt daar bijvoorbeeld deze maand al mee te zijn begonnen. Delft zegt in januari te beginnen.
Rotterdam koploper
Terug naar de gemeenten waar busjes- en vrachtwagenbestuurders (of hun bazen) al wel op de bon geslingerd worden. Wat betreft het aantal opgelegde boetes is Rotterdam de absolute kampioen. In oktober, de laatste maand waarvan tot nu toe gegevens beschikbaar zijn, werden in Rotterdam 3803 boetes opgelegd. In Den Haag waren dat er 1473.
"Een voor de hand liggende reden is de grootte van de zero-emissiezone in Rotterdam ten opzichte van alle andere steden, waaronder Amsterdam", zegt de Rotterdamse wethouder Pascal Lansink-Bastemeijer.
Zero-emissiezone vs milieuzone
Een zero-emissiezone is weer wat anders dan een milieuzone. Kort gezegd: een milieuzone geldt ook voor personenauto's. Ook zijn voertuigen die rijden op fossiele brandstoffen (zoals benzine en diesel) in een milieuzone onder andere voorwaarden nog welkom.
Een zero-emissiezone is een gebied zonder uitstoot van schadelijke stoffen. Voor bepaalde voertuigen is er tot 2030 een overgangsregeling, waardoor de soep voor sommige ondernemers nu minder heet gegeten wordt.
Het Amsterdamse cijfer springt ook in het oog. Daar werden in oktober 201 'zero-emissiezone-boetes' uitgedeeld. Evenveel als in Utrecht (200), maar minder dan in nog kleinere steden als Maastricht (650), Zwolle (249), Leiden (223) en Tilburg (889).
Een verklaring is dat Amsterdam ook te maken heeft met een milieuzone voor bestel- en vrachtauto’s, legt de Amsterdamse wethouder Melanie van der Horst uit. Wanneer een voertuig de milieuzone niet in mag en doorrijdt naar de zero-emissiezone, levert dat één boete op, namelijk die van de milieuzone en niet van de zero-emissiezone.
De zero-emissiezone is in Amsterdam een kleine schil binnen de milieuzone. In Rotterdam is juist een groot gedeelte binnen de ring een zero-emissiezone.
Ook heeft de zogenoemde 'recidivetermijn' invloed op het aantal boetes. Die ging in bijvoorbeeld Rotterdam in september van zeven naar twee dagen. "Dus maximaal 1 boete per twee dagen, als iemand in deze periode meerdere keren de per dag de zone zou inrijden", aldus de gemeente zelf.
Gouda (92 boetes) en Assen (13 boetes) zijn kleinduimpjes in de lijst. "We hebben lage aantallen bekeuringen omdat we een kleine ZE-zone hebben. Ook hebben we veel laad-en los plaatsen net buiten de zone", schrijft de Drentse gemeente aan Aartsen (Openbaar vervoer en milieu). De staatssecretaris zegt dat de 'specifieke lokale context' ervoor zorgt dat aantallen moeilijk te vergelijken zijn.
Invoering verloopt 'rustig'
Wel concludeert Aartsen dat 'een steeds groter aandeel van de bestel- en vrachtauto's die de ZE-zone binnenrijden, voldoet aan de daarvoor geldende toegangseisen'. Dit gegeven staaft de staatssecretaris met cijfers. "Voor de gemeenten geldt dat tussen de 96,5 en 99,8 procent van de bestel- en vrachtautopassages in de ZE-zones voldoet aan de gestelde eisen."
Hier moeten volgens hem de ontheffingen nog bij opgeteld worden, waardoor de 'minimale nalevingsgraad' nog hoger uitvalt. Gemeenten en brancheorganisaties geven volgens Aartsen aan dat de invoering van de ZE-zones rustig verloopt.
De wethouders van Rotterdam en Amsterdam onderschrijven de woorden van de staatssecretaris. "Rotterdam kijkt terug op een geslaagde invoering van de zero-emissiezone tot nu toe. Sinds de aankondiging én invoering van de zero-emissiezone per 1 januari 2025 zien we een versnelde verschoning van het zakelijke wagenpark", aldus Lansink-Bastemeijer.
Nog meer ZE-zones
De komende jaren komen er naar verwachting nog meer zero-emissiezones bij. Tien andere gemeenten en Schiphol (vanaf volgend jaar al) hebben besloten om er een te voeren of doen daar onderzoek naar. Dit zijn Almere (2028), Alphen aan den Rijn (2027), Apeldoorn (2030), Arnhem (2026), Breda (2029), Deventer (2028), Dordrecht (2026), Ede (2030), Venlo (2027 en Zaanstad (2030).
Er zijn ook nog andere manieren om de lucht in stad schoner te houden. Bijvoorbeeld door beton dat CO2 opneemt in plaats van uitstoot te gebruiken. RTL Z ging eerder langs bij de fabriek in Nederland.