Misdaad bekennen in ruil voor strafvermindering: zo zit het in Nederland

Van der Sloot zit al sinds 2010 vast. Voor de moord op de Peruaanse Stephany Flores kreeg Joran van der Sloot 28 jaar opgelegd, daar bovenop kwam 18 jaar cel voor drugssmokkel.

Dubbele straf

Woensdag kwam daar nog eens 20 jaar cel bij voor de moord op de Amerikaanse Natalee Holloway. Door de deal met de VS, mag hij die straf echter gedurende zijn tijd in Peru uitzitten. "Eigenlijk zit hij nu een dubbele straf uit voor twee misdaden", zegt Ilan Hoekstra, maker van de podcast ‘De vrienden van Joran’.

Volgens Hoekstra is onderhandelen Van der Sloot niet vreemd. "Hij gebruikt al jaren zijn bekentenis als troef in onderhandelingen en dat blijkt opnieuw in deze zaak”, vervolgt hij. “Eerder hebben onderhandelingen over informatie die hij heeft en een bekentenis hem al veel geld opgeleverd."

Overeenkomst voor lagere straf

Ook in ons land zijn deals met justitie geen onbekend verschijnsel. "Het lijkt steeds vaker voor te komen dat mensen betrokken raken bij vergelijkbare 'plea bargains' als in de Verenigde Staten", zegt strafrechtadvocaat Anis Boumanjal.

"Dan proberen mensen met de officier van justitie een overeenkomst te sluiten voor een lagere straf", zegt Boumanjal. "Er zijn simpelweg niet genoeg middelen en personeel om alle zaken op te pakken en volledig te onderzoeken."

Vooral in witwaszaken zijn onderhandelingen steeds vaker van toepassing. "In veel van die gevallen kiest de overheid ervoor om deals te sluiten met verdachten, in plaats van uitgebreid onderzoek te verrichten", vervolgt Boumanjal. "Dit heeft voordelen voor zowel de verdachte als de opsporing, omdat het tijd en geld bespaart."

Waarom justitie hiervoor kiest? "Eén verklaring hiervoor is een gebrek aan capaciteit in het Nederlandse rechtssysteem", zegt de strafpleiter. "Er zijn simpelweg niet genoeg middelen en personeel om alle zaken op te pakken en volledig te onderzoeken."

‘Veramerikanisering van het proces’

Hoewel deals effectief kunnen zijn, roepen ze volgens Boumanjal ook ethische en praktische vragen op over welke belangen worden gediend en de afhandeling van strafzaken.

"Het gevaar schuilt in het veramerikaniseren van het proces", zegt de advocaat. "Mensen die onschuldig zijn, kunnen bijvoorbeeld geneigd zijn om dergelijke deals te accepteren omdat het dan als enige uitweg voelt."

Hij vervolgt: "Een ander risico is dat deze werkwijze de kloof vergroot tussen de straf die daadwerkelijk opgelegd zou moeten worden en de straf die in de deal wordt geaccepteerd: in Amerika kun je zelfs de doodstraf ontlopen door een deal te sluiten."

Deals met getuigen

Verder zijn er beperkingen in wat er onderhandeld kan worden. "Het systeem staat machteloos als het gaat om het aanpassen van opgelegde straffen", vervolgt de advocaat. "Strafkorting is gebruikelijk in bepaalde gevallen, maar rechters staan er niet altijd achter en zij hebben het laatste woord."

Bovendien zijn verdachten niet de enigen die hun mogelijkheden verkennen. “Soms willen getuigen een deal sluiten voor strafvermindering, in ruil voor hun medewerking”, zegt Boumanjal. Wederom heeft de rechter hier het laatste woord – met uitzondering voor kroongetuigen. "Meestal wordt de strafeis van de officier van justitie gevolgd."