Alzheimer aflezen aan traanvocht: 'Dit is echt een doorbraak'
Tranen kunnen waardevol zijn. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Maastricht UMC+. Uit traanvocht valt namelijk veel meer af te lezen dan we tot nu toe wisten. Zo is uit een eerste studie gebleken dat er bijvoorbeeld tekenen van alzheimer uit traanvocht gehaald kunnen worden. Ook andere neurologische aandoeningen zouden zo kunnen worden opgespoord.
Het traanvocht wordt gecheckt op specifieke stoffen die kunnen vertellen of iemand een ziekte heeft. Meestal wordt dat vocht geanalyseerd op oogproblemen en ontstekingswaarden. "Maar nu gaan we kijken of we ook aanwijzingen zien voor neurologische aandoeningen", vertelt Marlies Gijs van de Universiteitskliniek voor Oogheelkunde in Maastricht.
Volumeprobleem
Dat is nog niet veel gedaan, omdat er een 'volumeprobleem' was. "Eén druppel is niet genoeg. Als je onderzoek doet met bijvoorbeeld bloed is er een heel buisje voor nodig om het goed te checken. Zo'n analyse kan niet met één druppel."
Maar inmiddels is de apparatuur veel gevoeliger, zegt Gijs. "In de coronaperiode hebben we ook veel tranen afgenomen – toen konden we het CovSars-virus ook in traanvocht aantonen."
'Spiegel van binnenkant'
Dat dat kan verbaast oogarts Piet Meurs van het Oogziekenhuis Eindhoven niet. "Traanvocht is de spiegel van de binnenkant van ons lichaam", zegt hij tegen Editie NL.
Het vocht heeft ook een belangrijke functie. "Het beschermt het hoornvlies." Dat is de voorste laag van het oog, dat ook het licht doorlaat. Het is daarnaast belangrijk voor de bescherming van de rest van het oog. "Er zitten meerdere afweerstoffen in die het oog beschermen tegen infecties van buitenaf."
En het bevat dus waardevolle informatie die iets kan vertellen over je gezondheid. "Eigenlijk kun je traanvocht een beetje beschouwen als een stukje bloed, alleen het is veel makkelijker te verkrijgen. Je hoeft iemand geen prik in de arm te geven", zegt Meurs. "Het zou me niks verbazen als we in de toekomst allemaal ziekten kunnen aflezen aan het vocht."
Doorbraak
Die toekomst is misschien wel dichtbij. "We hebben in het traanvocht dezelfde eiwitten kunnen terugvinden die ook verhoogd waren bij mensen met alzheimer, mensen die al ernstiger ziek waren. Dat is echt een doorbraak", zegt Gijs. "We zijn nu bezig met een bevestigende studie, maar het is heel hoopvol." De hoop is dat naast alzheimer ook parkinson en de ziekte van Huntington straks op deze manier kunnen worden vastgesteld.
Het werkt als volgt: je krijgt een soort dun, papierachtig stripje dat je voor een heel klein deel achter je onderste ooglid schuift. Daar blijft het een paar minuten zitten om genoeg traanvocht op te nemen. Het klinkt onprettig, maar de alternatieven om diagnoses te stellen zijn veel intensiever.
Hersenvochtafname
Op dit moment stelt men alzheimer vast aan de hand van geheugentests, scans en een hersenvochtafname, vaak met een ruggenprik. "Dat is ingrijpend en kan voor complicaties zorgen. De meeste patiënten hebben al bloedverdunners en dat brengt nog meer risico's met zich mee. Daardoor wordt het niet zo vaak gedaan en is men terughoudend. Daar komt bij dat je alleen de symptomen van alzheimer kunt behandelen en de ziekte niet kunt genezen."
Om toch de diagnose te kunnen stellen zou een traanvochtonderzoek een stuk laagdrempeliger zijn. "We willen het uiteindelijk gebruiken als een diagnostische methode, een beetje als een zwangerschapstest. Ideaal gezien zouden we stripjes maken voor traanvocht, waarmee de arts direct het resultaat te zien krijgt."
Vertraagd resultaat
Voor nu is het nog niet zo ver. Nu moet het traanvocht eerst worden opgestuurd naar het laboratorium, wat zorgt voor een vertraagd resultaat. "Maar het is dus al wel veel handiger dan ziektes aflezen aan het hersenvocht."