Undercover in hotel: dure oplossing, maar geen luxe voor asielzoekers
Vluchtelingen aan de ene kant van het hotel, toeristen aan de andere kant. Omdat de opvang van asielzoekers in ons land knelt, wordt er steeds meer gezocht naar opvang in hotels. Lucratief voor de hotels, een dure grap voor de belastingbetaler: tot wel 50.000 euro per jaar per asielzoeker. "We hebben geen vakantie, het wachten is vreselijk."
In eerste instantie werden vooral statushouders opgevangen in hotels, omdat ze wachten tot ze een huis krijgen toegewezen in de gemeente waar ook het hotel staat. Maar omdat de nood zo hoog is, worden er ook steeds meer plekken in hotels gezocht voor asielzoekers van wie nog wordt onderzocht of ze recht hebben om hier te mogen blijven. Ook in het het viersterrenhotel van Van der Valk-hotel bij Schiphol zitten zowel statushouders als asielzoekers, zag onze verslaggever.
Een RTL Nieuws-verslaggever sliep vorige week een nacht in dit hotel aan de A4. Hij sprak als hotelgast met een aantal van de 400 statushouders en asielzoekers die in een apart gedeelte van het hotel, uit het zicht van toeristen en andere gasten, worden opgevangen.
'Niks waard zonder gezin'
Bij de hoofdingang van het Van der Valk-hotel stopt een BMW. Er stapt een man in een donkerblauw pak met een bruine aktetas in zijn hand uit. Hij loopt de trap op waarna hij achter de ingang verdwijnt.
Op hetzelfde moment lopen twee asielzoekers op slippers de trap af. Ze gaan richting het rookhok tegenover de ingang. "Of het lekker luxe is om in een hotel te leven?" De 45-jarige Abu Sayer (zijn echte naam is bekend bij de redactie) antwoordt met een flauw lachje: "Als het al een paradijs zou zijn, dan is het niks waard, als je je gezin achter hebt gelaten in een onveilige situatie."
Abu Sayer is anderhalf jaar geleden gevlucht uit een Noord-Afrikaans land naar Nederland. Naar eigen zeggen is hij een politieke vluchteling. "Ik deed en zei dingen die het regime in mijn land niet bevielen", vertelt hij terwijl hij de rook van zijn sigaret tegelijk met een diepe zucht uit zijn mond blaast. "Ik kon niet anders dan het land uit vluchten en mijn vrouw en drie kinderen achterlaten."
Abu Sayer zit al een jaar in het hotel op zijn procedures te wachten. De situatie lijkt uitzichtloos voor hem. Elke dag gaat hij naar bed met de vraag wanneer hij zijn gezin weer terug zal zien, vertelt hij.
Geen sprake van privacy
Asielzoekers en statushouders worden in de linkervleugel van het hotel opgevangen. De rest van het hotel is bestemd voor reguliere bezoekers. Na binnenkomst sta je in een grote lobby. Links van de receptiebalie kun je door een poortje naar de linkervleugel. Daar zit een speciale beveiliger die toegangspasjes van de asielzoekers checkt.
Als je langs de beveiliger bent, kom je in een lange gang met links en rechts de kamers van de bewoners. Het zijn typische hotelkamers, maar wel sober. Er staat een tafeltje met stoelen en er is een eigen badkamer. Op elke kamer slapen twee tot vier asielzoekers. Van privacy en luxe is geen sprake.
In Nederland zijn er op dit moment zo'n 18.000 statushouders en 50.000 asielzoekers die recht hebben op opvang. Iets minder dan de helft van hen zit in de noodopvang. Dat kan een hotel of een schip of een recreatiepark zijn.
Op dit moment worden 51 hotels gebruikt in ons land voor deze noodopvang. In juli 2023 ging het om 40 hotels. Eerst was het de idee dat er vooral mensen in hotels zouden worden opgevangen die wachten op een huis (statushouders), maar steeds vaker komen ook asielzoekers die nog niet weten of ze mogen blijven in hotels terecht.
3500 extra bedden
Bij het aanmeldcentrum in Ter Apel komen meer mensen aan dan ze daar aan kunnen en er mogen verblijven. Om het aantal opgevangen asielzoekers daar onder de 2000 te houden, heeft staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Eric van der Burg, in februari 8 provincies opgeroepen om 5500 bedden voor asielzoekers voor 1 april te realiseren, maar de vraag is of dat gehaald gaat worden.
Veel tijdelijke opvangplaatsen zullen de komende maanden verdwijnen. Daarom wordt meer gekeken naar de opvang in hotels. Op 1 maart gaf Van der Burg in een Kamerbrief aan dat hij 3500 extra plekken in hotels wil creëren.
Het demissionaire kabinet zoekt dus koortsachtig naar meer plekken, waaronder hotels. De gemeentes waarin die hotels liggen, moeten daar overigens wel toestemming voor geven.
Het is voor de overheid geen goedkope oplossing. Een reguliere opvangplek voor asielzoekers kost 27.100 euro per persoon per jaar, terwijl de kosten van een noodopvang, zoals hotels, oplopen tot 53.000 euro per persoon per jaar. "Het is inderdaad duur", zegt woordvoerder Edward Ernst van COA. Hoeveel het precies kost wil hij niet zeggen, omdat het bedrijfsgevoelige informatie is.
Niet zelf koken
Wel bevestigt hij dat het een stuk duurder is dan de reguliere opvang. "Dat heeft te maken met de tijdelijkheid. Hoe korter de opvangperiode is, hoe hoger de prijzen. Bovendien kunnen asielzoekers in de noodopvang vaak niet zelf koken, we moeten dus catering inhuren. Deze kosten komen erbij." Volgens Ernst verschillen de prijzen van de noodopvang per hotel en per locatie. "We maken per hotel een afspraak over de prijzen."
"Het is heel sober ingericht. Het gaat in de meeste gevallen alleen om slapen, eten en drinken."
Hoteleigenaren verdienen goed met het verhuren van hotels aan COA. Het levert meer op dan reguliere gasten. RTL Nieuws heeft de hotel brancheorganisatie, de Koninklijke Horeca Nederland (KHN) gevraagd waarom er steeds meer hoteleigenaren zijn die hun hotels als noodopvang verhuren.
De organisatie geeft aan dat het geen standpunt heeft over zakelijke keuzes van hoteleigenaren. Ook het Van der Valk-hotel bij Schiphol wil weinig kwijt over de overweging om asielzoekers op te vangen. Vragen van RTL Nieuws beantwoordt het hotel niet, maar het is duidelijk dat het opvangen van asielzoekers lucratief is.
Sobere opvang
De woordvoerder van COA geeft aan dat de asielzoekers en statushouders in hotels sober worden opgevangen. Ze mogen geen gebruikmaken van faciliteiten als zwembaden, bars, jacuzzi's en sauna's. "Veel mensen denken dat ze in luxe leven, maar het gaat in de meeste gevallen alleen om slapen, eten en drinken", zegt woordvoerder Ernst.
In het Van der Valk-hotel bij Schiphol is dat niet anders. De enige plek waar asielzoekers en reguliere gasten mengen is de fitnessruimte. "We moeten ons een dag van tevoren melden en het exacte tijdstip aangeven", zegt Abu Sayer. "Gewone gasten kunnen er terecht wanneer ze willen", zegt een hotelmedewerker. Hij loopt de fitnessruimte in en vraagt de asielzoekers te vertrekken. "Het is 22:00 uur geweest. Gasten van de andere kant mogen na dit tijdstip hier niet zijn."
De vluchtelingen in het hotel krijgen drie maaltijden per dag. "Het is prima eten hoor", zegt een van hen. Op de keuze van de maaltijd hebben ze geen invloed. "Je hebt niet de luxe om te zeggen dat je ergens zin in hebt. Je moet doen met wat je krijgt. Ook als je het niet lekker vindt," legt hij uit, "maar we klagen niet hoor", voegt hij eraan toe.
Waarom niet?
De gewone hotelbezoekers in het Van der Valk-hotel weten meestal niet eens dat er ook honderden vluchtelingen worden opgevangen. Een gast zegt tijdens het ontbijt: "Oh, er zitten ook asielzoekers. Ach ja, waarom niet?" Ze denkt even en beantwoordt zelf haar vraag: "Het is de taak van de overheid om een passende opvang voor hen te regelen. Als er geen andere opvang is, dan moeten er noodoplossingen komen, zoals hier."
Niemand zou alles achter zich laten en zijn leven riskeren om in een hotel te zitten"
Ze gelooft niet dat de mensen aan de andere kant van het hotel in luxe leven. "Niemand zou alles achter zich laten en zijn leven riskeren om in een hotel in een ver land te gaan zitten", zegt ze. Ze pakt een omeletje van de ontbijttafel en legt het op haar bord. "Kijk naar al dit eten hier. We eten een klein beetje en veel wordt weggegooid. Dat geldt voor veel dingen in Nederland. Waarom zouden we een deel daarvan niet aan deze mensen gunnen?"
Soms langer dan jaar in hotel
Terwijl de gewone gasten hooguit enkele nachten in het hotel slapen en daarna doorgaan met hun dagelijkse leven, verblijven de asielzoekers en statushouders maandenlang en soms meer dan een jaar in het hotel.
Het hotel is voor sommigen het dagelijkse leven geworden. De 22-jarige Bayar (zijn echte naam is bekend bij de redactie) zit al negen maanden in het hotel. "Er is hier weinig te doen voor ons. We staren maar een beetje naar de snelweg en tellen de rijdende auto's om de tijd te verdrijven."
Volgens Vluchtelingenwerk Nederland staat het leven van de statushouders stil totdat ze een woning krijgen. Pas dan kunnen ze beginnen met het opbouwen van een leven in Nederland. "Ze leven met onzekerheid en ze kunnen niet wortelen," zegt woordvoerder Ana Karadarević van Vluchtelingenwerk. Werken kan ook niet omdat het vaak lang duurt voor ze een burgerservicenummer (BSN) krijgen.
Weinig huizen beschikbaar
De opvang in hotels zal nog wel even nodig blijven, zo is de verwachting. Er zijn weinig huizen beschikbaar voor statushouders. "Normaal gesproken is het de bedoeling dat ze binnen 14 weken en woning krijgen toegewezen", zegt de woordvoerder van COA, "maar door de woningcrisis kan het tegenwoordig meer dan negen maanden duren."
Daarnaast duren de procedures bij de IND door de grote instroom langer waardoor asielzoekers langer in de opvang zitten. Zoals ook het geval is bij Abu Sayer, die nog steeds op zijn verblijfsvergunning wacht om zijn gezin weer te zien. "Maar ik heb geen keus."