Actieve dienstplicht na 27 jaar weer in beeld bij Defensie
Het ministerie van Defensie heeft voor het eerst in bijna 30 jaar in kaart gebracht wat er allemaal bij komt kijken als Nederland de actieve dienstplicht weer zou invoeren. Dat blijkt uit documenten die RTL Nieuws heeft opgevraagd. Conclusie is dat de krijgsmacht daar bij lange na niet klaar voor is.
Er zijn grote investeringen nodig in personeel en materiaal, zoals trainers, kazernes, wapens en munitie. Maar als onze buurlanden de dienstplicht invoeren zal Nederland, ondanks alle tekorten, toch direct volgen, zo staat in de stukken van Defensie.
Voorbereiden op conflict
Aanleiding voor het opstellen van het document 'Verkenning opkomstplicht' (PDF) is dat Nederland zich moet voorbereiden op een groot militair conflict de komende vijf tot tien jaar, zo schrijft Defensie.
Defensie ziet dat de veiligheidssituatie in de wereld in hoog tempo aan het verslechteren is. "De Russische inval in Oekraïne en de situatie in het Midden-Oosten en diverse andere brandhaarden hebben opnieuw aangetoond dat veiligheid niet vanzelfsprekend is."
Nederland kent nu een beroepsleger, met ruim 42.000 beroepsmilitairen, maar als het tot een groot militair conflict komt heeft Nederland veel meer manschappen nodig. Defensie is druk met het werven van nieuwe rekruten en het aantrekken van meer reservisten. Dat zijn mensen die naast een civiele baan of studie, parttime beschikbaar zijn voor Defensie.
Wie vallen er onder de dienstplicht?
Nederland kent een beroepsleger. Daarnaast bestaat tot op de dag van vandaag de dienstplicht voor mannen van 17 tot 45 jaar en sinds 2020 ook voor vrouwen tussen de 17 tot en met 23 jaar. De dienstplicht is dus nooit afgeschaft, maar sinds 1997 hoeft niemand zich meer te melden voor het leger. De opkomstplicht is vanaf dat moment opgeschort.
Ieder jaar valt er bij zo'n 200.000 jongens en meisjes van 17 jaar nog de dienstplichtbrief op de mat, waarin staat dat ze dienstplichtig zijn. De laatste periode dat de dienstplicht nog actief was werden er jaarlijks ongeveer 30.000 dienstplichtigen opgeroepen.
En als laatste is de optie 'heractiveren opkomstplicht' na bijna dertig jaar nu onderzocht. En voordat het tot een herinvoering kan komen moet er nog veel gebeuren.
Gebrek aan capaciteit
Zo zijn de eisen en normen die Defensie nu stelt aan beroepsmilitairen – denk aan de medische keuring- te hoog en te streng voor dienstplichtigen. Verder zijn er veel extra psychologen nodig voor de keuring en selectie van de dienstplichtigen. En er moet een plan komen hoe om te gaan met dienstweigeraars.
Maar de allergrootste zorg is het gebrek aan opleidingscapaciteit en uitrusting, wapens, munitie en huisvesting.
RTL Nieuws vroeg enkele jongeren op straat wat ze zouden vinden van een herinvoering van de dienstplicht:
Commandant der Strijdkracht Onno Eichelsheim heeft zelf om het advies gevraagd en onlangs in ontvangst genomen. Defensie benadrukt dat het om een 'eerste verkenning' gaat.
'Niet aan de orde'
Op dit moment zijn er geen plannen dat dienstplichtigen zich moeten melden. 'Dat is nu niet aan de orde en niet nodig', zegt de hoogste militaire baas van de krijgsmacht tegen RTL Nieuws. Hij noemt de verkenning een theoretische exercitie en daarbij is invoering van opkomstplicht nu te veel gevraagd voor de krijgsmacht. Daarvoor heb je veel spullen, kazernes en opleidingscapaciteit nodig en dat kost jaren.
Toch kan dat snel veranderen, zo staat er in de documenten. Want als andere landen om ons heen de dienstplicht invoeren, zal Nederland onmiddellijk volgen, zo staat in de stukken.
Duitsland, Frankrijk en Polen overwegen (een gedeeltelijke) herinvoering van de dienstplicht, volgens de documenten van Defensie. Hieronder een kaart met landen die de dienstplicht de afgelopen jaren weer hebben ingevoerd of nooit hebben afgeschaft.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De invoering van de opkomstplicht kan nodig zijn om vijanden van Nederland af te schrikken bij een dreigend grootschalig conflict. Maar ook wanneer een ander NAVO-land wordt aangevallen en Nederland moet meevechten, een zogenoemd 'Artikel 5'-scenario.
Maar voor het zover is moet er nog het nodige gebeuren, want als alle 17-jarigen zouden worden opgeroepen betekent dat dat Defensie ieder jaar maximaal 200.000 rekruten moet huisvesten en opleiden. Dat gaat niet gebeuren. In de jaren 90 werden er jaarlijks maximaal 30.000 mannen opgeroepen, maar ook dat aantal is nog ver uit zicht.
'Het is noodzakelijk om meer mensen te krijgen', zegt de Commandant der Strijdkrachten. Dit jaar leidt Defensie zo’n 4600 rekruten op, maar tegelijkertijd verlaat een groot deel van de manschappen de krijgsmacht ook weer. Uiteindelijk verwacht Defensie dit jaar met 1200 manschappen te groeien. In 2029 wil de krijgsmacht 9000 rekruten (beroepsmilitairen, reservisten en dienjaarmilitairen) per jaar opleiden.
'Deltaplan militaire opleidingen'
Defensie maakt zich zorgen over het gebrek aan opleidingscapaciteit. Daarom is er eerder dit jaar een start gemaakt met het uitwerken van de contouren van een 'Deltaplan militaire opleidingen'', blijkt uit de defensiedocumenten.
Onderdeel daarvan is dat de opleidingstijd voor militairen is ingekort, waardoor mensen eerder de krijgsmacht instromen, zegt Eichelheim.
De Commandant der Strijdkrachten denkt dat er voldoende kandidaten zich vrijwillig zullen melden, waardoor het activeren van de opkomstplicht niet nodig zal zijn. Dat is pas aan de orde als er zich onvoldoende jonge mensen vrijwillig melden, maar dat is nu niet aan de orde, benadrukt Eichelheim. 'We zijn druk met het versterken van het werven en selecteren van kandidaten'.
Dienstplichtigen niet enthousiast
Uit een peiling van het RTL Nieuwspanel onder 18 tot 35-jarigen, zij die vallen onder de dienstplichtige leeftijd, is een minderheid voor heractivering van de opkomstplicht. Op de vraag: stel dat de oorlogsdreiging nog groter wordt, wat zou je er dan van vinden als er weer een actieve dienstplicht komt, zeggen vier op de tien daar voorstander van te zijn.
Vorig jaar maakte RTL Nieuws deze reportage over een proef van Defensie om mensen een dienjaar mee te laten draaien: