Moet ik bij oorlog naar het front? Vijf vragen over de dienstplicht
Komt er straks weer een echte dienstplicht? Defensie heeft uitgezocht wat er allemaal geregeld moet worden als de opkomstplicht weer geactiveerd zou worden. Dat blijkt uit documenten die RTL Nieuws heeft opgevraagd. In vijf vragen en antwoorden leggen we uit wat dienstplicht is en wanneer je je als dienstplichtige weer moet melden bij de kazerne.
1. Wat is dienstplicht, en word je in geval van oorlog ook naar het front gestuurd?
Nederland kent nog altijd een dienstplicht, maar al bijna dertig jaar hoeft niemand zich te melden bij een kazerne. Dat komt omdat de opkomstplicht is opgeschort.
In de tijd dat mensen nog daadwerkelijk werden opgeroepen voor de dienstplicht, kregen de deelnemers een opleiding tot soldaat en leerden ze samenwerken en commando's opvolgen.
Zo'n training bestond uit veel sporten, het volgen van schietles en overleven in de natuur. De opleiding en oefening van dienstplichtigen duurt volgens de wet maximaal 18 maanden. Gezien de grote tekorten aan opleidingen en trainers bij defensie moet er rekening mee worden gehouden dat die periode in de toekomst wordt ingekort, naar enkele weken of maanden.
Als de opkomstplicht zou worden worden geactiveerd, hebben we het over een zeer uitzonderlijke situatie, stelt Defensie. Dat kan het geval zijn als Nederland betrokken raakt bij een grootschalig militair conflict. In zo'n geval zullen beroepsmilitairen (dat zijn er nu 42.000) eerst worden ingezet om te vechten. Defensie kent veel burgerpersoneel, dat de taken die militairen hadden zoveel mogelijk zal overnemen.
Dan zijn er nog de reservisten die bij een conflict zullen worden gemobiliseerd. En defensie kan ook een beroep doen op de diensten van bijvoorbeeld transport- of cybersecuritybedrijven en ziekenhuizen. Dienstplichtigen zullen dus niet direct ingezet worden voor gevechtsfuncties.
RTL Nieuws vroeg enkele jongeren op straat wat ze zouden vinden van een herinvoering van de dienstplicht:
2. Maar nu wordt er niemand opgeroepen voor de dienstplicht, hoe zit dat?
De dienstplicht is nooit afgeschaft, maar de opkomstplicht is op 1 januari 1997 opgeschort. Feitelijk betekent het dat al 27 jaar niemand meer wordt opgeroepen. Je hoeft je dus niet te melden bij het leger en je hoeft dus ook niet in dienst.
De dienstplicht staat nog altijd in de wet en is in 2020 zelfs uitgebreid van alleen mannen naar ook vrouwen.
3. Hoe snel kan de dienstplicht weer worden opgetuigd?
Als de dreiging voor Nederland op een grootschalig conflict te groot wordt, kan de minister-president een voorstel doen om de opschorting van de opkomstplicht ongedaan te maken. Artikel 40 van de Kaderwet dienstplicht stelt dat de beëindiging van de opschorting geschiedt bij koninklijk besluit. De Tweede en Eerste Kamer krijgen dan twee weken de tijd om bezwaar te maken tegen het voorstel van de premier. Indien een van de Kamers grote bezwaren maakt tegen het voorstel, wordt het besluit ingetrokken.
De formele procedure kan in enkele weken zijn afgerond, maar er moet nog veel meer geregeld worden voordat de eerste oproepen de deur uit kunnen. Er zijn veel te weinig officieren en onderofficieren om ze op te leiden, niet genoeg uniformen en wapens, niet genoeg kazernes en schietbanen. Om dit te regelen kost jaren tijd, zeggen deskundigen tegen RTL Nieuws.
4. Wie is er dienstplichtig en is iedereen geschikt om in dienst te gaan?
Mannen tussen de 17 en 45 jaar en vrouwen van 17 tot en met 23 jaar zijn dienstplichtig. Mocht de opkomstplicht worden geactiveerd, dan zullen eerst de jongeren uit deze groep een oproep krijgen voor een keuring. Die keuring is verplicht. Er wordt dan gekeken naar 'de lichamelijke en geestelijke geschiktheid' van de kandidaat om in militaire dienst te gaan. Na twee weken is de uitslag bekend.
Als je niet komt opdagen na een oproep van Defensie dan loop je het risico op een gevangenisstraf.
Wie een strafblad heeft of door de rechter is veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes maanden of langer, is uitgesloten van de dienstplicht. Dit staat in de huidige Kaderwet Dienstplicht.
5. Kun je ook weigeren om in dienst te gaan?
Op dit moment zegt de wet dat er de mogelijkheid bestaat om uitstel, ontheffing of vrijstelling van de dienstplicht te vragen, vanwege onmisbaarheid, studie en kostwinnerschap. Er kan ook een beroep gedaan worden op ernstige gewetensbezwaren, bijvoorbeeld omdat je principieel tegen het gebruik van geweld bent.
In de nieuwe stukken in handen van RTL Nieuws worden vragen opgeroepen of deze regelingen aangepast moeten worden naar de moderne tijd.