Vrees voor stilvallen golfstroom: strenge winter straks mogelijk 15 graden kouder
Nederland kan gemiddeld 3 graden koudere winters krijgen dan nu, zelfs in een opwarmende wereld. In strenge winters kan de temperatuur zelfs 15 graden dalen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek naar de golfstroom AMOC. Bij een klimaatscenario waarin de golfstroom daadwerkelijk stilvalt, kan dit vooral in de winter flinke gevolgen krijgen.
In Noord-Europa zouden de winters gemiddeld 15 graden kouder kunnen worden. En tijdens de strengste winters, die eens in de tien jaar voorkomen, zou de temperatuur met ongeveer 25 graden kunnen dalen.
Het is een 'wat-als-scenario', benadrukken de wetenschappers van het onderzoek, dat vandaag is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Geophysical Research Letters. Maar zeker niet geheel onrealistisch. Het KNMI, mede verbonden aan de studie, neemt de nieuwe resultaten serieus, al zijn er nog grote onzekerheden.
Korte tijdschaal
Het is volgens de onderzoekers vooral een extra aansporing om zo snel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen te stoppen, zodat de AMOC niet stilvalt. Want in een voor wetenschappers korte tijdschaal, binnen honderd jaar, kan anders in vooral West-Europa een heel ander klimaat ontstaan.
De AMOC is een golfstroom in de Atlantische Oceaan die warm oceaanwater naar het Noordpoolgebied voert, en ook bij ons voor warmte zorgt. De AMOC dreigt eerder dan verwacht een kantelpunt te bereiken, bleek uit een eerdere studie. Uit metingen blijkt dat de golfstroom nu al enigszins is verzwakt.
In deze video leggen we uit hoe de golfstroom werkt:
KNMI-directeur Maarten van Aalst noemt de effecten die uit het nieuwe onderzoek naar voren komen belangrijk. "Ook al is de onzekerheid nog groot, we zijn over die AMOC al wel in gesprek met de Deltacommissaris en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat."
Fictief scenario
Dat de AMOC nog deze eeuw kan beginnen met instorten, bleek vorig jaar al helemaal niet zo'n fictief scenario te zijn als lang werd gedacht. Maar tegelijk gaat de opwarming van de aarde ook door. Dus welk effect is dan het sterkst?
Precies over deze vraag gaat het nieuwe onderzoek. "De vraag was welke van deze effecten het gaat winnen", zegt René van Westen van de Universiteit Utrecht, een van de auteurs van de studie.
"Hoogstwaarschijnlijk wint de afkoeling het van de opwarming in West-Europa", zegt hij, "áls de golfstroom stilvalt in een 2 graden warmere wereld." Maar de gevolgen zijn niet in alle seizoenen hetzelfde. "Vooral de wintertemperaturen en koude-extremen gaan dan vrij hard onderuit."
Vier graden
Gaat de wereldwijde opwarming eerder richting de 4 graden, dan 'wint' de opwarming het in West-Europa alsnog. Maar omdat landen wereldwijd bezig zijn met het nemen van klimaatmaatregelen, is een opwarming van ongeveer 2 of tussen de 2 en 3 graden waarschijnlijker. Al is het streven nog steeds gericht op maximaal 1,5 graad.
Dat juist bij 2 graden al zulke grote mogelijke gevolgen zijn, verbaast KNMI-directeur Van Aalst niet. "De klimaatwetenschap heeft altijd al gewaarschuwd voor dit soort kantelpunten. Maar de effecten zijn wel pittig, met name in de winter."
In de nieuwe studie wordt nog niet duidelijk hoe groot de kans is dat de AMOC echt stilvalt en wanneer dit zou kunnen gebeuren. Vervolgonderzoek zal daar antwoord op moeten geven. Intussen vormen deze resultaten al wel een signaal voor de politiek, vindt Van Westen.
Betekenis extra kou
"Beleidsmakers houden zich nu vooral bezig met opwarming. Maar misschien moeten ze zich ook verdiepen in wat extra kou zou kunnen betekenen." Want de natuur, landbouw, de drinkwater- en energievoorziening, allemaal zijn ze sterk afhankelijk van weer en klimaat, zegt hij.
Volgens KNMI-directeur Van Aalst is dat voorbarig. "We kunnen het ons veroorloven om nog een paar jaar verder onderzoek te doen. Daarmee verwacht ik dat we beter grip gaan krijgen op deze materie."
Want, zegt Van Aalst, we verwachten op de korte termijn geen grote gevolgen, zoals al wel het geval is bij bijvoorbeeld toenemende hitte en extreme regen. "Die directe gevolgen van klimaatverandering treden nu al op", zegt hij, "terwijl een eventuele winterse afkoeling nog zeker enkele tientallen jaren op zich zou laten wachten."
Elfstedentocht
Tegen mensen die vinden: geef mij maar die kou, in plaats van extra warmte, en vaker een Elfstedentocht, zegt onderzoeker Van Westen: "Dit is echt een scenario dat je niet moet willen. Want terwijl de temperatuur in West-Europa daalt, neemt die in de rest van de wereld sneller toe, vooral op het zuidelijk halfrond."
Daardoor zou ook de zeespiegel juist des te harder doorstijgen. Daar komen mogelijke andere effecten, zoals een toename in extreme droogte, nog bovenop.
De onderzoekers maakten ook een online tool, waarin de temperatuur in meerdere Europese steden te zien is. Amsterdam bijvoorbeeld zou er mogelijk tientallen ijs- en vorstdagen extra bij krijgen.
