Nog drie jaar over om onder de 1,5 graad opwarming te blijven

Ook blijkt de zeespiegel steeds sneller te stijgen. De laatste jaren gaat het zelfs om een verdubbeling in vergelijking met de gemiddelde snelheid in de vorige eeuw. 

Vanuit Nederland werkte Aimee Slangen, zeespiegelexpert van het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee), mee aan de berekeningen van het onderzoek.

"We wisten dat die versnelling eraan zat te komen, en nu zien we het ook gebeuren. We zien met satellieten duidelijk dat de zeespiegel steeds sneller stijgt", zegt Slangen. De nieuwe gegevens staan in de laatste editie van 'Indicatoren van klimaatverandering' (Indicators of Global Climate Change, IGCC), dat jaarlijks wil laten zien hoe het klimaat op aarde verandert. 

Snelheid

Dit IGCC probeert het gat op te vullen tussen de rapporten van het VN-klimaatpanel IPCC, die maar eens in de zeven à acht jaar verschijnen. Niet toevallig vinden op dit moment ook tussentijdse mondiale klimaatonderhandelingen plaats in Bonn.

"De snelheid en omvang van de klimaatverandering die de wereld nu doormaakt, onderstreept de noodzaak van dringende klimaatactie in dit cruciale decennium", aldus het IGCC, dat stelt dat beslissingen van bedrijven en politici gebaseerd moeten zijn op 'betrouwbare en tijdige informatie'. 

Informatiekloof

Maar als het gaat om de belangrijkste informatie uit de VN-rapporten, 'is er een informatiekloof tussen de ene IPCC-beoordelingscyclus en de volgende.' De onderzoekers volgen wel zoveel mogelijk dezelfde methoden als het IPCC. En ze maken hun werk inzichtelijk met een online dashboard.

2024 was het eerste jaar dat de gemiddelde wereldwijde temperatuur boven de 1,5 graad lag. Het warmterecord uit 2023 werd daarmee alweer verbroken. De belangrijkste oorzaak is de verbranding van fossiele brandstoffen: olie, steenkool en gas. 

In het Parijse klimaatakkoord spraken bijna 200 landen af dat de opwarming beperkt moet blijven tot 'ruim onder de 2 graden', en liever nog 1,5 graad. Hoewel het gemiddelde vorig jaar al boven die 1,5 graad lag, betekent dit nog niet dat die ondergrens van 'Parijs' is overschreden. Daarvoor moet het langere tijd zo warm zijn.

Ook in 2027 zal dit nog niet zover zijn; vanwege verschillende onzekerheden en traagheid in het klimaatsysteem zal dit waarschijnlijk enkele jaren later zijn. 

Als gevolg van de opwarming vinden er steeds meer weersextremen plaats. Er worden wereldwijd zware stormen, overstromingen, hittegolven, droogtes en bosbranden waargenomen.

De onderzoekers hebben ook berekend dat het met de huidige uitstoot nog maximaal 9 jaar duurt, voor de 1,6 of 1,7 graden opwarming ten opzichte van het pre-industriële tijdperk (1850 – 1900) wordt overschreden.

Verschil 1,5 en 2 graden

Eerder wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat de verschillen tussen 1,5 en 2 graden wereldwijde opwarming groot is. Zo zal bij twee graden het koraal wereldwijd verdwijnen, kunnen de grote ijskappen op Groenland en Antarctica onomkeerbaar afsmelten met nog veel meer zeespiegelstijging tot gevolg, en zullen weersextremen nog forser toenemen.

In deze video leggen we uit waarom een paar graden zo'n groot verschil maakt:

Daarom blijft het belangrijk om zo dicht mogelijk bij die 1,5 graad te blijven, benadrukt Slangen. "Iedere tiende van een graad erboven maakt uit. Dus elke tiende van een graad die we extra kunnen voorkomen, moeten we ook echt voorkomen."

Als de grens van 1,5 graad wordt overschreden, kan de temperatuur daarna alleen nog worden teruggedrongen door CO2 weer uit de lucht te halen. Onder klimaatwetenschappers bestaat grote overeenstemming over de noodzaak van die CO2-verwijdering, maar beleid hiervoor ontbreekt nog grotendeels.

Toekomstige generaties

Vorig jaar bepleitte de Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR) daarom dat Nederland hier snel stappen in moet gaan zetten, want anders dreigt de rekening te veel te worden doorgeschoven naar toekomstige generaties.