Juist de warme dagen worden steeds heter: 'Veel sterkere toename dan gemiddeld'

Dat blijkt uit een nieuwe methode, Future Weather genoemd, waarmee naar weersextremen in de toekomst gekeken kan worden. "We willen hiermee het weer van de toekomst inzichtelijk maken", zegt Geert Lenderink van het KNMI.

Niet alleen wat betreft toekomstige hitte, maar ook over andere weersextremen, zoals hevige neerslag, kan Future Weather meer informatie geven. Organisaties, bedrijven en politici weten daardoor beter waar ze zich op voor moeten bereiden, legt Lenderink uit.

De methode maakt duidelijker wat klimaatverandering voor het weer in de toekomst betekent. Ook kan worden getoond hoe het weer van nu door de huidige opwarming al veranderd is. Dit geldt ook voor weersextremen, zoals een hittegolf of een storm.

"We zien met dit model duidelijk dat de opwarming niet overal gelijk verloopt. Zelfs binnen Europa zijn er grote verschillen. In Midden- en Zuid-Europa gaat het sneller dan bij ons", zegt Lenderink. In Zuid-Europa kan het vaker wekenlang heet blijven, met temperaturen boven de 35 of zelfs 40 graden.

Snel omhoog

In Nederland is de trend naar meer hitte meer variabel. Dat betekent dat bij een hittegolf de temperaturen heel snel omhoog kunnen schieten, maar ook weer relatief snel kunnen dalen. Als de wind weer meer uit het westen gaat waaien, zoals vaak in een gemiddelde zomer, koelt het ook weer flink af.

Met de nieuwe methode is het mogelijk om te kijken hoe het weer van vandaag in een nog verder opgewarmde wereld eruitziet. Lenderink heeft specifiek onderzocht hoe de temperatuur van vandaag in de toekomst zou zijn, en die van morgen. "Daarbij nemen we wel aan dat er precies dezelfde weerspatronen zijn als nu."

Worst case

Niet alleen is gekeken wat de temperatuur zou zijn als het wereldwijde gemiddelde met nog eens 1,5 graad gestegen zou zijn, ook is een worst case-scenario onderzocht van drie graden erbij. Dit is dus opgeteld bij de 1,3 graden gemiddelde opwarming, die de wereld al te pakken heeft, ten opzichte van het pre-industriële niveau.

"Bij die drie graden extra wordt het beeld nog een stuk extremer: vandaag zou het dan ongeveer 41 graden zijn, en morgen zelfs 43 graden", aldus Lenderink. De kans dat dit daadwerkelijk gebeurt, is overigens niet groot: de wereld is druk bezig om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan, al daalt de gemiddelde uitstoot nog altijd niet.

Extremen in het weer nemen dus sterker toe dan het gemiddelde. De reden dat dit gebeurt, zit vooral in het uitdrogen van de bodem in Zuid-Europa. Door hoge temperaturen is er daar meer verdamping, en droogt de grond sterk uit. Daardoor is er minder verkoeling, want meer vocht in de grond betekent minder hoge temperaturen.

Vooral rond Middellandse Zee

Dit proces vindt vooral plaats rond de Middellandse Zee. Daarom ook wordt het Mediterrane gebied wel een 'hotspot' van klimaatverandering genoemd: iets waar in het laatste rapport van het VN-klimaatpanel IPCC uit 2021 ook nadrukkelijk aandacht voor was.

Als de wind vervolgens uit het zuiden richting Nederland waait, kan het bij ons ook heel snel sterk opwarmen. En daar komt dan nog bij dat Nederland zelf ook met een droog voorjaar te maken had. Het effect van een droge bodem rond de Middellandse Zee treedt elk jaar op. Bijzonder dit jaar is dat het al zo vroeg in het zomerseizoen tot hoge temperaturen leidt. 

Hoe kun je iets zeggen over het klimaat van de toekomst?

Hoe kan je nou iets zeggen over het klimaat van de toekomst, als het weerbericht van volgende week soms al niet helemaal klopt? Het grote verschil tussen die twee is dat een weersverwachting gaat over het weer van een paar dagen vooruit, terwijl een uitspraak over klimaatverandering iets zegt over het gemiddelde weer in de toekomst. 

Vergelijk het met een uitspraak over het weer in februari of augustus: het is nog onzeker wat de temperatuur op 1 augustus is, maar het is wél duidelijk dat het dan gemiddeld warmer is dan op 1 februari.