Snoeihard rapport na fipronilschandaal: te weinig oog voor voedselveiligheid
De voedselveiligheid in Nederland is een ondergeschoven kind bij kippenboeren, de NVWA en de verantwoordelijke ministeries. Dat concludeert de commissie Sorgdrager in een snoeihard rapport over het uitbreken van de fipronilcrisis, vorig jaar zomer.
Alle onderdelen van de voedselketen van eieren hebben gefaald, omdat economische belangen zwaarder hebben gewogen dan voedselveiligheid.
Bijna een jaar geleden werd de eiersector lamgelegd door de vondst van fipronil in eieren. Het Nederlandse bedrijf Chickfriend bleek in de strijd tegen bloedluis bij kippen naar eigen zeggen een wondermiddel te hebben toegepast. Maar dat middel, Dega-16, bleek niet te zijn toegestaan als bestrijdingsmiddel. Bovendien werd het middel gemengd met de giftige stof fipronil. Bij meer dan 350 bedrijven werd het middel aangetroffen in kippen, eieren of in de stal.
Alle partijen
De commissie Sorgdrager deed in opdracht van de minister onderzoek naar het ontstaan van de fipronilcrisis, maar wijst niet één hoofdschuldige aan. Alle partijen zouden het boetekleed aan moeten trekken. "Economische belangen mogen nooit voorrang krijgen op het belang van voedselveiligheid. De eiersector worstelde al jaren met het probleem van bloedluis. Ineens was er een wondermiddel. Er hadden toen bij de sector zelf alarmbellen moeten gaan rinkelen. Het duurde ook veel te lang voordat er actie kwam na de meldingen en er was te lang onduidelijkheid over de risico’s voor de volksgezondheid", aldus commissievoorzitter Winnie Sorgdrager.
Over de hele breedte heeft de pluimveesector volgens de commissie steken laten vallen. Zo ontbreekt het aan goede controles op verboden middelen, is er te weinig kennis bij pluimveehouders en brancheorganisaties op het gebied van voedselveiligheid en rammelt het eierkeurmerk IKB Ei. Dit keurmerk zou er voor moeten zorgen dat de consument weet dat een ei in de winkel voldoet aan tal van kwaliteitseisen, zoals dierenwelzijn. Maar een eis voor voedselveiligheid ontbreekt. Veel pluimveehouders, veelal kleine familiebedrijven, weten niet goed hoe ze veilig voedsel produceren. Ook bij de brancheorganisaties is voedselveiligheid volgens de commissie 'onvoldoende gewaarborgd'.
Pluimveebedrijven
De omvang van de fipronilcrisis bleef lange tijd onzeker. Dat ligt voor de commissie voor een groot deel aan de pluimveebedrijven zelf. Sommige bedrijven hielden informatie achter of hielden zich niet aan wettelijke regels voor het in de handel brengen van eieren. Daardoor kwamen onnodig lang fipronileieren in de supermarkt terecht.
ZIE OOK: Controle op biologische eieren faalde: verboden middelen bij tientallen bedrijven
Verder kraakt de commissie de belangenverstrengeling bij het keurmerk IKB Ei. Deskundigen die moeten toezien op deze organisatie zijn bijna allemaal uit de sector zelf afkomstig en daarmee is het team niet onafhankelijk. De belangen van de consument staan daarmee niet voorop.
NVWA
Maar ook de toezichthouder, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft gefaald in de aanloop naar de crisis. De toezichthouder kreeg veel taken toebedeeld, maar kampt ondertussen met een beperkte capaciteit om goed toezicht te houden. Ook is belangrijke informatie niet terecht gekomen op plekken waar deze wel bekend had moeten zijn.
Zo zijn bij de NVWA voor de zomer van 2017 al meerdere meldingen binnengekomen over grootschalig gebruik van fipronil in de pluimveesector. Desondanks werd pas na informatie van de Belgische voedselwaakhond FAVV ingegrepen en de administratie van het bedrijf Chickfriend onderzocht.
Cees at 30 besmette eieren
Kort na het uitbreken van de fipronilcrisis spraken we Cees, die had zonder dat hij het wist tientallen besmette eieren gegeten.
De NVWA wist op dat moment al meer dan een half jaar van mogelijk verboden middelengebruik door Chickfriend. Die informatie kwam bijvoorbeeld voorbij in een tapgesprek van de inlichtingendienst van de NVWA in oktober 2016. Een maand later kreeg de NVWA twee meldingen over fipronil en het bedrijf Chickfriend. In januari volgde nog een melding. Daarna volgde een strafrechtelijk onderzoek.
Volgens de commissie had ook de NVWA te weinig oog voor het voedselveiligheidsbelang, door in een vroegtijdig stadium in te zetten op een strafrechtelijk onderzoek. Het gevolg daarvan was dat belangrijke informatie over wat zich in de sector afspeelde op het gebied van fipronil, niet zichtbaar was in de systemen van de reguliere inspecteurs van de NVWA. Daarnaast is te snel geconcludeerd dat er geen 'acuut gevaar' was voor de volksgezondheid. Ook is geen rekening gehouden met de effecten op middellange termijn.
Ministeries
Het ministerie van VWS en LNV worden door Sorgdrager ook bekritiseerd vanwege hun rol in het fipronilschandaal. Zo hebben de departementen de gevolgen onderschat en hadden de ministeries eerder de touwtjes in handen moeten nemen om de crisis te beslechten. De politiek wentelt te veel af op de NVWA en heeft de Tweede Kamer na het uitbreken van het schandaal onvolledig geïnformeerd, waardoor een vertekend beeld van de situatie ontstond.
De commissie Sorgdrager vindt dat voedselveiligheid de grootste prioriteit moet hebben bij bedrijven, belangenbehartigers en de toezichthouders. Zo moeten eieren vaker fysiek worden onderzocht op bestrijdingsmiddelen, moet bij boeren meer kennis worden vergaard over voedselveiligheid en moet de NVWA signalen over voedselfraude beter oppakken zodat iedereen bij de toezichthouder op de hoogte is van dezelfde informatie. Daarnaast moet het ministerie een eind maken aan het versnipperende toezicht dat over te veel organisaties is verdeeld.
Deze pluimveehouder moest 300.000 eieren weggooien
Het bedrijf van pluimveehouder Jacco Wisserhof was vorig jaar ernstig gedupeeerd door het fipronilschadaal.
Meer op rtlnieuws.nl: