Jeanne was geen 'tattoopersoon', maar toen stortte haar dochter neer met de MH17-vlucht

Als Jeanne de laatste bewegende beelden terugkijkt van haar dochter op Schiphol, op 17 juli 2014, ziet ze een vrolijke Bart en Astrid. Ze staan bij de wegwijs-bordjes. De een wijst naar links, de ander naar rechts, zo van: nee, we moeten díé kant op. "Zo gaat dat hè, als je moet vliegen." 

Dan lopen ze de verkeerde kant op, komen ze weer terug. Jeanne grinnikt zachtjes. Het had er komisch uit gezien. Dan betrekt haar gezicht. "Bij de gate voel je: ze gaan een donker gat tegemoet. Ze stappen het verkeerde vliegtuig in."

'We vielen allebei van de fiets af'

Of ze een slecht voorgevoel had? Achteraf is het altijd makkelijk praten, maar: ja. “We namen in de gang afscheid en er schoot door mijn hoofd: misschien was dit wel de laatste keer.” Maar Jeanne en haar man deden wat elke ouder zou doen, ze wuifden hun zorgen weg. Het zou wel loslopen. 

"Mijn man en ik waren kamperen en waren eropuit met de fiets, toen het gebeurde. Ik weet nog dat we via een wegomlegging een andere route moesten afleggen, en dat we bijna omver werden gereden door een auto. We vielen allebei van onze fiets af. Niet hard, hoor. Maar het enge is: het gebeurde om half 4 in de middag. Exact op dat tijdstip is ons kind uit de lucht geschoten." 

Op de camping

Terwijl Jeanne haar verhaal vertelt, is ze weer op diezelfde camping 7Huizen aan Zee, in Zeeland. De zon schijnt. Ze had net nog op haar e-reader een boek gelezen, haar man (die toevallig ook Bart heet) een krantje. Kopje koffie erbij, karafje water op tafel. Zo doen ze het al jaren, en elke keer op deze camping.

Astrid, hun enige kind, ging vroeger altijd mee. Soms met vriendinnetjes, dan sliepen ze in de voortent. En Bart (die hield eigenlijk niet van kamperen, maar deed het voor haar) ging ook weleens mee. Bart en Astrid ontmoetten elkaar tijdens een groepsreis in Jordanië. "Hij voelde al snel als mijn eigen kind."

Afscheid in de gang

De laatste keer dat Jeanne en haar man Astrid en Bart zagen, was bij hen thuis. Overdags ging Astrid met haar moeder highteaen – een spontaan plan, maar zo was Astrid. Spontaan, vrolijk. En ook wel een papa's kindje, lacht Jeanne. "Het was eigenlijk niet zo heel lekker weer die dag, maar aan het eind van de dag sloeg het om. We hebben tot half 2 buiten gezeten, en toen zei ik: 'Zo, we moeten gaan slapen. Jullie gaan overmorgen vliegen en wij moeten naar de camping'." 

Het stel zou naar Indonesië gaan. "Op Bali zouden ze het strand opzoeken, Sulawesi vonden ze vooral interessant vanwege de dodencultuur die daar was", vertelt Jeanne. "Op dat eiland balsemen mensen hun overleden dierbaren in, soms worden ze wel jaren bewaard. Dat vind ik zo' n gek idee... Ik zeg weleens: 'Ze zouden er alleen even naartoe gaan, naar de dood, maar nu zijn ze zelf ook echt in beland'."

Dit is fout, heel fout

Via een tante kreeg Jeanne te horen dat er 'een vliegtuig' was neergestort. "Ja. Dan ga je verder kijken. We wisten Astrids vluchtnummer. Dus we wisten ook: dit is fout. Heel fout." En toen was er voor Jeanne en haar man geen wereld meer. Die was zojuist onder hun voeten weg geslagen. 

Verdwaasd hebben ze hun campingstoeltjes ingepakt, de luifel ingeklapt, het koelkastje in de voortent leeg geruimd. "Je moet naar huis. Je moet weg."

De dagen die volgende duren dan 'heel lang'. "Via internet kregen we uitsluitsel. Daar zagen we hun namen op de passagierslijst staan."

'We waren kapot' 

Kun je van geluk spreken, als je dochters lichaam intact wordt teruggevonden na een vliegtuigramp? "Het klinkt gek", zegt Jeanne. "Maar zo voelt het wel een beetje. We waren kapot, haar lichaam was behandeld met een conserveringsmiddel, maar met haar vingerafdruk kon Astrid worden geïdentificeerd. Daardoor kreeg ze, in plaats van een nummer, weer een naam."

En daardoor kreeg Jeanne het idee voor een tatoeage. Eigenlijk is ze 'geen tattoopersoon'. Nee joh. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Maar als er zoiets verdrietigs gebeurt iets in je leven, zoiets groots ook, dan voel je ineens de onbedwingbare behoefte om een herinnering onderhuids op te slaan.

Die tientallen kleine, dunne lijntjes, golvend onder elkaar: ze ádemen Astrid. Zelfs het littekentje dat op haar vingertop zat, is te zien. En recht onder de vingerafdruk staat Astrids naam. In haar eigen handschrift, uit een van Astrids schoolschriftjes van de vierde klas gehaald. "Ze leerde toen net aan elkaar schrijven."

Jeanne klopt met haar hand even liefdevol op de tattoo. Dat zal ze later in dit gesprek nog een paar keer doen. 

"Er zit ook een beetje as van Astrid in. Ze is altijd bij me. Als ik leuke dingen ga doen, neem ik haar mee. Of ik sta op de tennisbaan en dan kan ik niet winnen en dan zeg ik: 'Kom op Astrid, help eens mee, jij hield ook zo van sport'." Jeanne wrijft even over haar arm.

Bijzondere armband

Een andere manier om Astrid vast te houden, is Jeannes kralenarmband. Er zit een kraal aan met een plukje van Astrids haar, en eentje met haar as – een zilveren exemplaar. Barts as is er ook in verwerkt. En een kraal in de kleur van Astrids voetbaltenue (paars).

Jeanne plukt aan de kraaltjes. "Oh", zegt ze. "En hier, als je goed kijkt, hij is een beetje grauw geworden, zie je in deze kraal een beetje aarde van de rampplek en een heel klein stukje vliegtuig." Ze glimlacht. Dat kreeg ze, na heel veel aandringen, van een medewerker van het ministerie. "Bijzonder hè."

Het is zoals het is 

Is het niet ook confronterend, altijd een klein stukje MH17 bij je? Jeanne haalt haar schouders op. Zo van: het is nu eenmaal zoals het is. "Dit is het vliegtuig waarin ze zijn verongelukt. Dit hoort bij haar."

Sinds Astrid en Bart er niet meer zijn, zit het leven voor Jeanne vol 'slikmomenten'. "Vriendinnen van Astrid worden mama. Die komen bij ons om het ons als eerste te vertellen. Dat is mooi, dat ze aan ons denken, maar ook moeilijk om te horen. Onze schoorsteen staat vol geboortekaartjes en trouwkaartjes en dan denk ik: ja Astrid, dat hadden wij je ook graag gegund. Er ligt een heleboel speelgoed op zolder van Astrid dat geen toekomst meer heeft."

Alles gaat door 

Niet dat het niet goed is, dat Astrids vriendinnen verdergaan. "Zo is het leven wel. Het gaat verder en ik ben blij voor die meiden. Het zou niet goed zijn als iedereen hierin bleef hangen. Dat mag niet en dat kan ook niet."

Zelf doet ze dat ook niet. "Ik mis haar gezelligheid, de moeder-dochterdingen. Even shoppen, even kletsen zit er niet meer in. Maar ik denk wel dat we het leven weer oppakken. We gaan elk jaar nog naar de camping, komen onder de mensen. Ik had een andere keuze kunnen maken, maar wat wil je daarmee? Dan stoot je mensen af, je zet je geliefden op een zijlijn. Dan is er niets meer."

Nieuwe herinneringen 

Ook bezoeken Jeanne en haar man elk jaar nog Concert at Sea. Om nieuwe herinneringen te maken, en oude herinneringen weer even te laten leven. Want twee weken voor de vliegramp zijn ze daar nog met z’n viertjes geweest, op aandringen van Astrid want dat wilde ze zo graag.

"We hebben zo genoten. En gelachen. Bart sliep met Astrid in een tentje, maar hij was eigenlijk te lang. Dus zijn voeten staken eruit."

Zo stil…

Wat Jeanne zich ook graag herinnert, van dat weekend: het verrassingsconcert van Blof. "We zaten bij een kampvuur toen we het nummer Zo stil in mij hoorden. Toen zei Astrid nog: 'Dat nummer draaien ze altijd op uitvaarten van jonge mensen'. Toen wisten we nog niet wat er boven ons hoofd hing."

Zo stil in mij is ook op Astrids uitvaart gedraaid. "Elke keer als ik dat liedje hoor, moet ik aan haar denken." 

Dan wrijft Jeanne als vanzelfsprekend even over de vingerafdruk van haar dochter. En dan fluistert ze heel zacht: 'Ha, Astrid'.