Jonneke (19) wilde dood, vroeg hulp en hoorde: 'Over een halfjaar kun je terecht'

In Jonnekes hoofd zat een stemmetje. Een hele tijd. Het vertelde haar dat ze niets waard was, helemaal niets, en dat het leven niet mooi was. Ze sliep slecht, at slecht, soms alleen een crackertje per dag. Ze werd stil, teruggetrokken en 'best wel heel somber'.

"Ik was 12 toen het begon, heb er ontzettend lang mee rondgelopen voordat ik besefte: misschien ben ik depressief, misschien heb ik een eetstoornis. Ik durfde het aan niemand te vertellen. En toen ik het opbiechtte, zeiden mijn ouders heel eerlijk dat ze dachten dat dat 'gewoon' kwam omdat ik puber was."

Eerst ging het makkelijk

Nu is het hoge woord eruit. Iedereen mag het weten, ze schreef zelfs haar profielwerkstuk over depressies (waar ze een 10 voor kreeg, trouwens). 

De eerste keer dat Jonneke aan de bel trok voor hulp, bij de huisarts, kreeg ze die meteen. "Daar stond ik van te kijken. Ik hoorde altijd verhalen over maandenlange wachtlijsten, maar ik kon direct ergens terecht bij een eerstelijnspsycholoog. Het ging heel makkelijk."

Maar de tweede keer moest ze zes maanden wachten voor ze werd opgenomen in een eetstoorniskliniek. "Zo lang wachten, terwijl je je zo ongelukkig voelt... Niet te doen." 

Wat is het probleem?

De jeugdzorg gaat opnieuw op de schop. Gemeenten blijken in hun eentje vaak niet in staat de juiste zorg te leveren, concludeert het kabinet. Kinderen moeten wachten op hulp en zorgverleners komen om in het papierwerk.

Gemeenten werden in 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg omdat zij beter in staat zouden zijn zorg op maat te leveren. Bovendien kwam deze taak zo in één hand en zou versnippering tot het verleden behoren. Maar 'die belofte is onvoldoende ingelost', constateren minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid en zijn collega Sander Dekker (Rechtsbescherming).

De ministers komen in actie na een vernietigend rapport van de Inspecties Gezondheidszorg en Veiligheid. Volgens de diensten heeft de decentralisatie van jeugdzorg tot grote problemen geleid. 

Zo zijn er te lange wachtlijsten bij meldpunten en worden kinderen te laat en soms zelfs helemaal niet uit huis geplaatst wanneer een rechter daartoe heeft bevolen. 

Wachten, wachten, wachten

Jonneke zegt dat het leek alsof haar depressie toen, tijdens die wachttijd, helemaal 'vrij baan kreeg'. "Iedereen wist het, ik stond op een wachtlijst, dus het was alsof ik me niet meer goed hoefde te houden. En ik had ook het idee: ik kan nog drie maanden zo veel mogelijk afvallen." 

"Het is levensgevaarlijk als je suïcidaal bent en weken moet wachten op hulp. Je gaat steeds meer tegen zo'n behandeling op zien, het wordt steeds groter en enger in je hoofd. En aan de andere kant gaat het ook al heel slecht als je op dat punt bent dat je hulp nodig hebt. Dan wil je niet hoeven wachten. Het is toch gek, dat als je dood wilt, en dan te horen krijgt: over een halfjaar kun je terecht. Ze deden alsof het heel normaal is." 

Ze moest het, zoals ze zelf zegt, 'maar zien te overleven'. 

Wanhoop

Priscilla van Barlingen (35) uit Boskoop herkent het. Niet bij haarzelf, maar bij haar dochter, die op haar twaalfde depressief thuis kwam te zitten. "De wanhoop die je dan als moeder voelt, is niet te omschrijven. Ik zag mijn kind kapotgaan. Je weet op een gegeven moment niet meer wat je kan of moet doen om mensen te overtuigen dat je dochter hulp nodig heeft." 

Het heeft jaren geduurd voordat Priscilla's dochter bij de juiste therapie terechtkwam. "In de tijd dat we zochten naar een behandeling, werd ze alleen maar ongelukkiger."

Priscilla telt hardop. Heeft ze haar vingers bij nodig. "Mijn kind heeft twaalf behandelaars gezien voordat ze in het Leids Universitair Medisch Centrum terechtkwam, bij een behandelaar dankzij wie ze zich stukken beter voelt."

De therapie is inmiddels succesvol afgerond.

Het kon anders

Maar Priscilla is ervan overtuigd: het had niet zo ver hoeven komen. "Dat besefte ik vooral toen ik me ging verenigen met andere ouders die ook met jeugdzorg te maken kregen, in negatieve zin." Op Facebook las ze verhalen over uithuisplaatsingen, lange wachttijden. "Er was zelfs een moeder die vertelde dat haar zoon moest wachten op een crisis-uithuisplaatsing. Dat kan toch niet?" 

De stichting SOS Jeugdzorg ontstond, waar Priscilla nu voorzitter van is. Met een aantal vrijwilligers geven ze workshops aan zorgverleners, behandelaars, gemeentemedewerkers. Ook delen ze tips met andere ouders: waar kunnen ze heen, hoe moeten ze omgaan met hun ongelukkige kind? 

Cru

"Ik vind het mooi om mijn kennis te delen, maar ook cru", zegt Priscilla. "Als de overheid beter naar de ouders had geluisterd, had het niet zo ver hoeven komen." 

Ze hoopt dat, nu het kabinet zegt in te grijpen, de zorg weer wordt gecentraliseerd, maar ook bereikbaar blijft. "Mijn grootste angst is dat de jeugdzorg nog verder van gezinnen af komt te staan." 

Allerbelangrijkste

Jonneke denkt ook dat het goed is dat het kabinet zegt iets te willen doen aan de kwaliteit van de jeugdzorg. Het gaat nu heel goed met haar, maar niet per se dankzij behandelingen in Nederland. "Ik ben nu net terug van een behandeling in Kaapstad, in een speciale kliniek. Ik heb het idee dat ze daar een stuk beter snappen dat een eetstoornis niet alleen over eten gaat." 

Ze hoopt dat er meer zal worden gekeken naar de persoon, en niet naar de stoornis. "We worden in hokjes gestopt. Ik ken mensen die heen en weer werden gestuurd van de eetstoornisbehandeling naar de depressiebehandeling, en weer terug."

Een andere wens van Jonneke, voor de lotgenoten die nog zullen volgen: dat de wachttijden verminderen. "Die moeten korter, dat is het allerbelangrijkste. Er zijn levens in gevaar." 

Wat gaat er gebeuren?

Het kabinet gaat bepalen welke zorg een taak van de gemeente blijft en welke zij aan een regio of zelfs nog groter verband moet overlaten. Dat moet geld en administratieve rompslomp schelen.

Gemeenten houden lichtere zorgtaken als opvoedondersteuning en schoolmaatschappelijk werk onder hun hoede. Pleegzorg, gezinsvervangende jeugdhulp en een reeks andere taken gaan georganiseerd worden door de 42 jeugdzorgregio’s. Voor de zorg voor kinderen met heel ernstige gedragsproblemen zijn zelfs die regio's nog te klein.

Heb jij vragen over zelfmoord?

Stichting 113 Zelfmoordpreventie: 0900-0113

Openingstijden: 24 uur, 7 dagen per week