Om officieel vrouw te worden, moest Willemijn zich laten steriliseren: 'Er is me iets ontnomen'

Eigenlijk wil ze haar verhaal niet vertellen. Nee, Willemijn van Kempen (58) uit Limburg zit er niet op te wachten dat heel Nederland haar persoonlijke verhaal – waar veel verdriet, worsteling en tranen in voor komen – te weten komt. 

Maar toch doet ze het. "Voor een groter geheel", vertelde ze eerder tegen de Volkskrant, en vandaag ook aan RTL Nieuws. "Ik doe het niet alleen voor mezelf, maar ook voor alle andere transgender personen die hetzelfde is overkomen."

Dit kan toch niet?

Willemijn vertelt dat ze als klein kind al zoiets had van: "Het kan toch niet zo zijn dat ik hier op het schoolplein tussen de jongens moet staan? En dat ik na het sporten moet douchen met jongens? Het voelde niet goed. Dat leven hoorde niet bij mij. Als ik terugdenk aan mijn jeugd, dan is dát mijn vroegste herinnering. Het gevoel dat er iets niet klopte."

Het is een hele strijd geweest, blikt Willemijn terug, om te worden wie ze wilde zijn. Allereerst: met zichzelf. Mentaal. Hoe kwam het dat ze zich zo voelde? Willemijn ging boeken lezen, ging erover in gesprek. Wie was ze?

Strijd

Maar het werd ook een strijd met haar omgeving. Een psycholoog probeerde haar tot inkeer te brengen, ze was toen inmiddels 17. En daarna, jaren later, toen ze was volgroeid en zich steeds meer vervreemd voelde van dat lichaam, werd het een strijd met de wet. 

De wet 

Santi van den Toorn, van vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann, vertelt dat Willemijn van Kempen hun cliënt is. "We zien een groter, algemeen belang in Willemijns eis, en daarom staan we achter haar en steunen we haar en de vijftien mede-eisers."

De verplichting tot sterilisatie werd in 1985 ingevoerd in de zogenoemde Transgenderwet. Van den Toorn vertelt dat die verplichting in 2014 in Nederland werd afgeschaft, onder andere naar aanleiding van een rapport van Human Rights Watch, dat kritisch was op de eis en die 'onethisch' noemde.

Verklaring

Sinds 2014 is een verklaring van een een arts genoeg om in het paspoort een 'm' te wijzigen naar een 'v', en andersom. En in december van vorig jaar stelde minister Sander Dekker van Rechtsbescherming dat er een wetswijziging zou komen waardoor ook die verklaring niet meer nodig zal zijn.

"We zijn blij met die afschaffing en het besluit van minister Dekker", zegt Van Toorn. "Die wet was al zo oud, en zo lang achterhaald. In onze ogen had die afschaffing ook véél eerder mogen plaatsvinden." Nu is het volgens Van den Toorn tijd voor een excuus. "Er hebben mensen recht op."

"Ik was al een paar jaar vrouw in privé, maar man in het openbaar. Als ik op officieel vrouw wilde worden, continu en voor altijd, dan zou ik hormoontherapie krijgen en daarna een geslachtsoperatie."

Onomkeerbaar

Dat wilde Willemijn heel graag, ze was er aan toe. Waar ze ook naar verlangde: een 'v' in haar paspoort. "Als ik voor de wet vrouw wilde zijn, moest ik me laten steriliseren. En dat zou onomkeerbaar zijn."

Daarom stelde ze dat besluit uit. Acht jaar lang 'rommelde' ze maar wat aan, vertelt ze nu, tot ze er niet meer tegen kon. "Elke keer als ik mijn paspoort moest laten zien, elke organisatie die me wilde indelen als vrouw of als man: het was zo confronterend."

Uiteindelijk kon Willemijn niets anders dan de keuze maken zich gedwongen te steriliseren in het ziekenhuis. "Het was één van de dingen die ik moest doen om volledig vrouw te worden. Ik deed het, omdat ik niet anders kón."

"Ik heb nog wel gevraagd aan de arts of mijn genetische materiaal, onder andere mijn spermacellen, bewaard konden worden. Ik was 37, was dol op kinderen, wilde op den duur wel een gezin. Maar de arts zei dat dat niet kon. En daar moest ik het mee doen."

Twintig jaar later wil Willemijn het 'daar niet meer mee doen'. "Ik heb heel veel verdriet gehad. Op een gegeven moment had ik een relatie met een vrouw, en dacht ik: nu wil ik me gaan nestelen, nu wil ik kinderen, mijn huis moet vol. Dat was een instinctief gevoel dat heel sterk was. Maar het kon niet. Dat deed zo veel zeer, die kinderloosheid."

In 2014 werd de verplichte sterilisatie afgeschaft. "Dat is heel fijn voor de mensen die nu in transitie zijn, maar het is geen genoegdoening voor mij en al die andere mensen die dit is overkomen."

Compensatie

Willemijn eist een excuus en een compensatie voor wat haar is aangedaan. Ze is niet alleen: er zijn nog vijftien andere mede-eisers, die worden gesteund door vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann en Transgender Netwerk Nederland. "En wie weet wie zich nog gaan melden nu wij er openheid aan geven."

Er gaat vandaag een brief de deur uit naar minister Sander Dekker van Rechtsbescherming. Met daarin het verzoek om genoegdoening en een 'sorry'.

Willemijn vertelt vanaf vandaag haar verhaal: aan iedereen die het wil horen. "Dit is mijn pad. Dit moet ik doen. Er is ons iets ontnomen. Dat kunnen we nooit meer terugkrijgen. Maar een excuus kan de pijn verzachten, dat weet ik zeker."