Hoestschaamte in de kroeg of de trein: 'Je kunt een hoest niet onderdrukken'

"Schaamte is een negatief gevoel dat ontstaat doordat je denkt dat je iets fout doet", zegt Ilona de Hooge. Ze is universitair hoofddocent aan Wageningen University en deed onderzoek naar de invloed van schuld en schaamte op sociaal gedrag. "Je hebt iets ethisch of moreel fout gedaan wat voorkomen had kunnen worden. Je bent als student bijvoorbeeld gezakt voor een tentamen of je hebt als voetballer een eigen doelpunt gescoord."

'Je hoeft je niet te schamen'

Niezen of hoesten kun je niet tegengaan, dus in principe zou je je daar niet voor hoeven schamen. "Een ander belangrijk aspect van schaamte is wat anderen van jou zullen denken. Dus stel je bent nu verkouden en je niest als er veel mensen om je heen staan, zou je kunnen denken dat anderen misschien zouden kunnen denken dat jij iets verkeerds doet, en schaam jij je toch voor je gedrag."

Als je niest of hoest in de trein en je hebt het gevoel dat jij deze trein niet had mogen nemen, dan is dat een vorm van gêne, lichte schaamte. "Gêne is meer: ik heb iets stoms gedaan, maar als persoon ben ik nog best wel prima. Een gênante ervaring kun je jaren later nog lachend op een verjaardag vertellen. Bij een echte schaamte-ervaring doe je dat niet."

Voor echte schaamte moet je ook zelf vinden dat je iets fout hebt gedaan. "Vind je dat je zelf niks verkeerds doet, dan voel je geen schaamte, maar druk van buitenaf."

'Mensen maken zich gek'

De 'hoestschaamte' is volgens De Hooge meer een gevolg van groepsdenken. "De ideeën van mensen die in een groep samen zitten of samen hetzelfde denken, worden versterkt door elkaar continu te bevestigen. Ze maken elkaar steeds gekker. Zo kan een gevoel van schaamte ontstaan zonder dat er gekeken wordt naar feiten."

Schaamte is niet alleen maar negatief, het heeft ook positieve gevolgen. "Mensen die geen schaamte of schuldgevoel hebben, kunnen niet goed functioneren in de maatschappij. Door ons te schamen als we iets verkeerds doen, krijg je daarna de motivatie om het in de toekomst beter te doen, zoals niezen in je elleboog."

Hoesten is een reflex

Stel, je moet toch hoesten en je bent net omringd door een groep mensen. Wat dan? "Gewoon doen, maar wel op een hygiënische manier", zegt longarts Michiel Spanbroek. Hij beantwoordt regelmatig vragen op het hoestspreekuur bij het CWZ-ziekenhuis in Nijmegen. "Hoesten is een reflex en kun je niet tegenhouden. Het ontstaat door blootstelling en prikkels. Dit kunnen infectieuze prikkels zijn, zoals bij verschillende griepvirussen."

Volgens Spanbroek zijn er drie varianten van een hoest. De eerste is de acute hoest, die 0 tot 3 weken duurt. Dan is er de sub-acute hoest die 3 tot 8 weken duurt en de chronische hoest die langer dan 8 weken duurt. In tijden van griepgolven heerst vooral de acute hoest.

Houd hoest niet op

De verschillende soorten hoesten hebben andere oorzaken. Een infectie is vaak de oorzaak van een acute hoest. "Dit zijn de banale verkoudheden en griepachtige hoestjes waardoor virussen, zoals corona of influenza, worden verspreid."

Een hoest proberen op te houden, lukt bijna nooit en is ook helemaal niet gezond. Spanbroek: "Je hoest om het slijm uit je longen te halen, dus om je longen schoon te houden. Als je dat probeert te onderdrukken, is de kans op een infectie alleen maar groter. Dus dat is niet verstandig."

Ook een droge hoest zonder slijm is lastig te onderdrukken. "Dat is vaak een irritatie van de luchtwegen zelf. Infecties prikkelen de hoestreceptoren, die stimuleren de reflexboog waardoor je gaat hoesten. Die hoestprikkel is haast niet tegen te gaan."

Eén stoel ertussen

"Als iemand goede hoesthygiëne toepast, dus in de elleboog hoesten en ongeveer een meter afstand houden, hoef je je volgens Spanbroek normaal niet echt zorgen te maken. "Maar als iemand geen hoesthygiëne toepast, dan is de kans op transmissie bij virale infecties groter."

Zit je in een afgesloten ruimte naast iemand en is de afstand korter dan een meter, dan is een kans op besmetting reëel. Het RIVM adviseert inwoners van Noord-Brabant thuis te blijven als ze zich verkouden voelen, hoesten of koorts hebben. "Ik zou iedereen die zich niet lekker voelt en last heeft van een mogelijke luchtweginfectie, willen adviseren niet met het openbaar vervoer te reizen of naar drukke plekken te gaan. Ga je toch, probeer dan in de trein of een wachtkamer één lege stoel afstand te houden, dan is de kans op besmetting al een stuk minder."