'Overheid heeft risico's van gevaarlijke stoffen niet onder controle'

Die waarschuwing komt van Co Verdaas van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). Vandaag heeft de raad een rapport met tien adviezen overhandigd aan minister Van Veldhoven van Wonen en Milieu. 

"We gaan geen paniek zaaien, maar de optelsom aan gevaarlijke stoffen die in onszelf en in onze leefomgeving terecht komt, daar hebben we te weinig zicht op", zegt Verdaas.

Samen schadelijk

In Nederland worden gevaarlijke stoffen individueel getoetst. Bijvoorbeeld: mag deze giftige stof in een pan of in een regenjas? En zo ja, wat is een veilige hoeveelheid van dat ene stofje voor dat specifieke gebruik?

Dat moet anders, zegt de raad. Het moet gaan om de risico's van gevaarlijke stoffen die elk afzonderlijk misschien nog geen probleem vormen, maar die samen een schadelijke uitwerking hebben. We moeten de optelsom gaan maken dus.

De raad adviseert om bij het stellen van nationale milieunormen rekening te houden met het effect van deze 'cumulatieve blootstelling' aan mens en milieu. Dit kan ook voor specifieke gebieden noodzakelijk zijn. Bijvoorbeeld gebieden waar geregeld met landbouwgif wordt gespoten of waar bijvoorbeeld veel industrie is of waar veel snelwegen liggen. "Wij adviseren een nieuwe manier van kijken: naar het effect van het groter geheel", zegt Co Verdaas.

Verhuizen naar Zweden voor een gezonder leven

Huisarts Martijn Molema maakt zich zorgen over die opeenstapeling van gevaarlijke stoffen. "Niemand houdt nu rekening met de optelsom, maar er ligt een deken van gif over Nederland heen. Het gaat echt om een mengsel van blootstelling, 24 uur per dag, 7 dagen per week."

Molema heeft jarenlang aandacht gevraagd bij de overheid voor de gezondheidseffecten van bestrijdingsmiddelen die in de landbouw worden gebruikt. Het was voor hem ook een persoonlijke kwestie, omdat rondom zijn boerderij in Drenthe meerdere boeren lelies telen.

Pesticides in de babyluier

Vorig jaar nog constateerde het RIVM dat omwonenden van bollenvelden veel langer worden blootgesteld aan veel hogere concentraties landbouwgif dan tot nu toe bekend was. In de buurt van bollenvelden zijn resten gevonden van bestrijdingsmiddelen in de buitenlucht rond woningen, in het stof op de deurmat en in het huisstof. Ook in de urine van omwonenden, bij volwassenen en bij baby's in de luier, werden sporen van pesticides gevonden.

Het RIVM schrijft dat de waardes van de gifstoffen niet hoger waren dan de risicogrenzen, maar benadrukt wel dat er meer onderzoek nodig is naar het risico van alle bestrijdingsmiddelen voor omwonenden. Die optelsom dus. 

Doekjes voor het bloeden

'Doekjes voor het bloeden' noemt Molema dit soort rapporten en adviezen inmiddels. Zijn vrouw en hij hebben hun conclusies getrokken: het jonge gezin met twee kleine kinderen verruilt Drenthe binnenkort voor Zweden. "Het gaat nog jaren duren voor er iets verandert. Bij veel stoffen is bovendien niet duidelijk wat het effect is op ongeboren kinderen en jonge baby's. De velden om ons heen worden alweer geel, wij weten genoeg, wij gaan weg."  

Van regenjas naar pizzadoos

Behalve op die optelsom wijst de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur ook op de risico's van hergebruik en recyclen. Afval wordt soms weer een grondstof voor een nieuw product. Zo kan het bijvoorbeeld dat giftige weekmakers uit hergebruikt plastic in pizzadozen terecht komen. Co Verdaas: "Dan komt er een pizza in aanraking met die gevaarlijke stof, dat is een totaal ander gebruik dan de plastic regenjas waar de weekmakers vandaan kwamen. Zo krijgen stoffen een andere toepassing dan waar ze qua veiligheid op getoetst zijn."

Dit probleem is natuurlijk groter dan Nederland en bovendien worden veel producten die we gebruiken buiten Nederland gemaakt. De raad roept het kabinet daarom op hier binnen de Europese Unie aandacht voor te vragen. Het zou bijvoorbeeld Europees geregeld kunnen worden dat het hergebruik van een stof onderdeel wordt van de risicobeoordeling.

Ook zou een materiaalpaspoort voor de chemische samenstelling van producten ingevoerd kunnen worden. Dan is voor overheid en consument precies bekend welke stoffen in welke producten zitten.