Ook last van een kort lontje? Dit is wat er in je hersenen gebeurt
Een bepaalde groep mensen lijkt in deze coronatijd een véél korter lontje te hebben dan normaal. Merk jij de laatste tijd ook dat je een opvliegend karakter hebt? In dit artikel leggen we uit hoe dat komt - en wat eraan te doen is.
Voor wie de afgelopen weken meer gespannen is dan normaal: je bent zeker niet de enige. Een op de drie Nederlanders ervaart sinds de coronacrisis meer stress, blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau Ipsos, in samenwerking met de Volkskrant, onder ongeveer duizend Nederlanders. Met name een grote groep jongeren (40 procent) is nu meer gestrest dan anders.
Al die spanning heeft een negatieve invloed op je gezondheid. De kans bestaat dat je in een overlevingsmodus komt en bijvoorbeeld minder gezond gaat eten en minder gaat bewegen, zeggen deskundigen tegen de krant. Dat is best goed te begrijpen.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Neuropsycholoog Erik Scherder legt in een online video uit dat die stress goed te verklaren is: veel mensen zitten dicht op elkaar, maken zich erg druk om hun baan en hebben soms ook nog kinderen die ze bezig moeten houden. In een online college, gisteren gepubliceerd, laat de VU-hoogleraar zien wat er in de hersenen gebeurt - en wat je kan doen om de stress af te remmen.
Voorkant van de hersenen
Als je gestrest wordt, dan begint een gebied actief te worden: de hypothalamus. Tegelijk wordt vanuit je bijnieren cortisol aangemaakt. Dit is het stresshormoon. "Daar is op zich niks mis mee", legt Scherder uit. Die cortisol heb je hard nodig om goed te functioneren. Maar als het keer op keer weer naar boven komt, dan gaan bepaalde gebieden in de hersenen minder goed te werken.
Vooral de voorkant van je hersenen lijken in stressvolle situaties minder goed te doen: het gaat om het gedeelte dat de 'frontale kwab' wordt genoemd. Als je tegen iemand zegt dat-ie niet goed bij zijn hoofd is, tik je met je vinger tegen dit gedeelte aan.
Die frontale kwab heeft enorm te lijden bij chronische stress. Het zorgt ervoor dat je minder goed functioneert. Normaal speelt dit gedeelte een belangrijke rol in het logisch redeneren en bij zelfreflectie. Het ligt ook weleens aan jezelf, niet altijd aan een ander, is een typische gedachte die in dit hersengebied ontstaat, vertelt Scherder. Het heeft controle over je emoties zoals boosheid en angst.
Dat deel kan dus minder goed functioneren in tijden van stress, zegt de hoogleraar. "Dat kun je merken als je denkt: oef, ik had toch wel een heel kort lontje daarnet. Waarom reageerde ik nou zo, had nou effe wat langer nagedacht..." Die frontale kwab werkt dan niet goed.
'U kunt er niets aan doen'
Scherder stelt ons gerust. "U kunt er eigenlijk niks aan doen. Het is een logisch gevolg van dat thuiszijn. Het op elkaar zitten en vooral dat zítten, dat doet dit gebied geen goed, dat is zo jammer." Ook uit het onderzoek van de Ipsos blijkt: 38 procent zegt nu minder te bewegen of sporten.
Maar, je kunt er tegelijk wél wat aan doen. Daarvoor legt de wetenschapper kort uit waar het mis gaat: in de amandelkern - de amygdala. Die is betrokken bij het aansturen en verwerken van verschillende emoties. Van lachen tot huilen en allerlei angsten. Als de frontale kwab niet goed werkt, dan krijgt de amandelkern alle ruimte om actief te worden - dan kun je je dus meer last krijgen van negativiteit en angsten.
Het is dus de kunst om die frontale kwab wél goed te laten werken - en de emoties in de amandelkern te controleren. Daarvoor kun je twee dingen doen: een fysieke én een mentale inspanning leveren.
Traplopen, fietsen, tuinieren
Want we moeten nu weliswaar verplicht thuiszitten, dit betekent niet dat we thuis moeten zítten. "Een van die dingen die je kunt doen is bewegen", zegt Scherder. Dat is ook nog eens goed voor het afweersysteem, blijkt uit onderzoek dat vorig jaar is gepubliceerd. Het gaat niet per se om hardlopen. Matig intensief bewegen werkt het best: de wetenschapper noemt als voorbeeld: traplopen, fietsen, tuinieren, opdrukken. Dat soort dingen. "Overdrijf niet", waarschuwt hij. Een marathon lopen is echt niet nodig.
Bij mentale inspanning moet je volgens Scherder denken aan een potje schaken. In ieder geval iets dat je even afleidt van de stress.
Die twee vormen van inspanning zorgen dus voor een actievere frontale hersenkwab. Die vervolgens je emoties controleert.
Denk aan je bloeddruk
Er is nóg iets dat je kunt doen. Scherder noemt de hersenstam. Alles wat je hoort en ziet, gaat hierlangs. Dus ook al het heftige, sombere coronanieuws. Dat kan effect hebben op je bloeddruk, je hartritme en ademhaling - iets wat ook gereguleerd wordt in de hersenstam.
Advies van de hoogleraar: maak je je erg druk om alles wat er om je heen gebeurt? Zet dan rustige muziek op. "Muziek die je mooi vindt, bijvoorbeeld met een rustig ritme. Het systeem in de hersenen synchroniseert met het ritme van de muziek. Wat doet u hartfrequentie? Die zakt weer. Een hele mooie manier om rustig te worden."