Ongemakkelijk, zo'n mondkapje? 'Dat komt omdat we ijdel zijn'

Sinds deze week is het verplicht een mondneusmasker op te hebben in de trein, bus en metro.

Toch kan het wat ongemakkelijk en onwennig zijn om de helft van je gezicht ineens te bedekken in het openbaar, zegt gedragspsycholoog Suzie Geurtsen van onderzoeks- en adviesbureau D&B. 

Nieuwe gedragingen

"Behalve dan dat het fysiek ongemakkelijk kan zijn, is het iets waar we psychisch aan moeten wennen", legt ze uit. "Je kunt het dragen van een mondkapje zien als gedrag dat voor ons nieuw is. En mensen moeten altijd wennen aan nieuwe gedragingen. We weten in het begin nog niet goed hoe het hoort en ervaren onzekerheid. Dan zijn we ook extra geneigd om te kijken hoe andere mensen het doen. Zo bepalen we dan wat het gewenste gedrag is."

Bijvoorbeeld: doen mensen hem al op op het perron? En: hoe drink je uit een flesje water met dat mondkapje?

"Omdat we het nog niet weten hoe het 'hoort', ervaren we onzekerheid. We willen niet afwijken."

Daarbij komt dat mensen het niet fijn vinden als anderen bepalen wat ze moeten doen. "We willen niet verplicht worden. We willen liever autonoom zijn, zelf bepalen."

Bovendien zijn veel mensen ijdel, zegt psycholoog Vittorio Busato die een blog over mondkapjes schreef op de site EOS Wetenschap. "De meeste mensen vinden natuurlijk dat ze er normaler en beter uitzien zonder mondkapje dan met", legt hij uit. 

In NRC werd het zelfs 'vernederend' genoemd om een mondkapje te dragen, en Trouw schreef over een bepaalde mate van 'schroom'. 

Je ziet iemands gezicht niet

Ook anders dan 'normaal': je kan elkaars mond niet zien. Zo vertelt een veiligheidsmedewerker van ProRail op de site van de vervoerder dat ze gezichtsexpressie mist. "Je moet het dan veel meer hebben van je stem."

Glimlacht iemand? Kijkt iemand boos? "Dat is moeilijker inschatten", zegt Busato. "Daar kun je ook wat onzeker van worden. Je weet minder goed waar je aan toe bent in de sociale omgang in het ov." 

Maar we gaan wel leren om elkaars ogen 'te lezen', verwacht hij. Zelf heeft de psycholoog een vrouw die uit Thailand komt, waar al jarenlang niemand opkijkt van een mondkapje meer of minder. "Mijn vrouw zette hem in het begin, vóór de verplichting van het RIVM, al met het grootste gemak en zonder gêne op."

De mens is flexibel

Ook Geurtsen zegt dat het went. "De mens is flexibel." De gedragspsycholoog denkt dat onze associatie met het mondkapje de komende tijd zal veranderen – en dat zal helpen.

"Nu associëren we het mondkapje waarschijnlijk nog heel erg met ziekte, besmetting. Dat komt doordat we de mondkapjes tot nu toe vooral op het nieuws bij ziekenhuispersoneel hebben gezien, of bij lijkschouwers zagen. En dat kan mentaal ongemak veroorzaken."

Maar: hoe meer mondkapjes er in het ov zullen worden gedragen, hoe meer we ze waarschijnlijk gaan associëren met iets positiefs. Namelijk: veiligheid. Gezondheid. "We gaan dan steeds mondkapjes als beschermingsmiddel zien en als iets normaals."

Oefening...

Bovendien geldt hier ook: oefening baart kunst. "Hoe meer we reizen met het ov en met zo'n kapje op, hoe beter we weten hoe het moet, wat hoort. We zullen steeds meer ervaren dat het oké is om zo'n ding op te hebben, en dat we niet worden aangestaard."