Mondkapje op, mondkapje af: verwarring over coronamaatregelen

Stel je voor, jij en je vrienden hebben een belangrijke wedstrijd gewonnen en willen dat vieren in de kroeg. Op het veld is het vrijheid blijheid, jullie hoeven geen anderhalve meter afstand te houden en ook in de auto is het vanaf 1 juli niet langer verplicht.

Maar dan lopen jullie van de parkeerplaats naar het café en plotseling is alles anders. Nu moeten jullie wél afstand houden.

In de kroeg mogen jullie met het hele team - en een spatscherm ertussen - binnen anderhalve meter afstand van elkaar komen. Onderweg in de trein naar huis (de chauffeur heeft toch gedronken) is een mondkapje dan weer wél verplicht.

Snap jij het nog?

Vermoedelijk niet, zegt gedragspsycholoog Anjo Travaille. Vraag een willekeurige Nederlander maar eens naar de coronamaatregelen die vanaf 1 juli gelden. Goede kans dat hij of zij het antwoord schuldig moet blijven. Daarvoor veranderen de regels te snel.

Eenvoudige oplossing

"Er is nauwelijks kans op gewenning, dus je moet je bij iedere situatie afvragen: wat kan wel en wat mag niet?", zegt Travaille. Hij merkt dat het draagvlak voor de maatregelen langzaam afbrokkelt, maar ziet ook een eenvoudige oplossing. Zorg ervoor dat de omgeving zo is ingericht dat mensen met zachte hand in de juiste richting worden gestuurd, bijvoorbeeld door bewegwijzering op straat. Ook wel nudging genoemd.

"Het is van belang dat mensen van tevoren weten wat er van ze verwacht wordt", zegt psychologe Tina Venema, onderzoeker aan de Universiteit van Aarhus in Denemarken.

Ze noemt het handenschudverbod dat aan het begin van de coronacrisis werd afgekondigd door Rutte. Hij demonstreerde toen een coronaproof-methode. Met de ellebogen tegen elkaar.

Venema noemt dat een goed voorbeeld van een succesvolle maatregel. "Mensen zijn bereid om alles veilig te doen, als ze maar duidelijkheid krijgen over wat wel en niet mag. Dan nemen ze de maatregelen serieus."

"Als je bijvoorbeeld ziet dat andere mensen hun mondkapje dragen en afstand houden, creëert dat draagvlak voor de maatregelen. Dan zullen mensen sneller geneigd zijn om zich aan de regels te houden. Het is van belang dat de norm zichtbaar is."

De omgeving kan daarvoor zorgen. Denk bijvoorbeeld aan looproutes in de winkel, de zichtbare instructies op het perron. Of spatschermen in café's.

"Zolang deze faciliteiten in orde zijn, voorzie ik geen problemen", zegt Travaille. "Het kan moeilijk zijn om zelf te bedenken wat anderhalve meter afstand is. Dit kan dan behulpzaam zijn. Een enkele keer zal iemand best mopperen en zeggen dat-ie er geen zin meer in heeft, maar niemand  zal zomaar tafeltjes aan elkaar schuiven in een café."

Het wordt moeilijker op plekken waar die aanwijzingen ontbreken. "In omgevingen waar je niet meteen ziet wat het gewenste gedrag is, heb je meer kans dat het misgaat. Zoals bijvoorbeeld in je eigen auto, of op de sportclub. Dan vervaagt de norm vrij snel."

Venema onderschrijft dat. "Het zal in de auto lastiger worden om mensen op het juiste spoor te krijgen. De invloed van de overheid reikt niet tot aan het privédomein. Dat is aan de mensen zelf."

Versoepeling regels per 1 juli

Een greep uit de maatregelen die vanaf volgende week woensdag helemaal of voor een deel worden opgeheven.

• Alle contactberoepen zijn weer toegestaan. Kappers konden in mei alweer aan het werk, maar dat geldt vanaf volgende week woensdag ook voor sekswerkers. Er is contact mogelijk tussen hulpbehoevenden en hun begeleiders; mensen met contactberoepen (masseurs, rij-instructeurs, sekswerkers); sporters (binnen en buiten), acteurs en dansers.
• In alle indoorsportcentra, waaronder voetbalstadions, zijn bezoekers weer welkom. Wel moet in de stadions de 1,5-meterregel worden aangehouden. Spreekkoren zijn nog verboden, omdat zingen en schreeuwen extra risico met zich meebrengt op verspreiding van het virus.
• Naast die spreekkoren blijft hard meezingen of schreeuwen in groepsverband niet toegestaan. Maar voor zangkoren en zangensembles wordt repeteren en optreden weer mogelijk. Het RIVM komt snel met een advies over de voorwaarden. 
• Reizen met de bus of de trein mag weer, ook als het om niet-noodzakelijke reizen gaat. Wel wil het kabinet overvolle treinen en bussen voorkomen. Het advies blijft daarom om de spits en drukte te mijden. Ook de oproep om zo veel mogelijk thuis te werken blijft van kracht.
• In de auto (en ander privévervoer) geldt: een mondkapje wordt geadviseerd wanneer mensen in één auto reizen die niet tot hetzelfde huishouden behoren.
• Regels voor activiteiten binnen: maximaal 100 personen per ruimte met vaste zitplaatsen (exclusief personeel), geen maximumaantal personen onder de volgende voorwaarden: vaste zitplaatsen, reservering en gezondheidscheck vooraf.
• Regels voor activiteiten buiten: maximaal 250 personen (exclusief personeel), in de horeca wordt altijd gewerkt met een vaste zitplaats; geen maximumaantal personen onder de volgende voorwaarden: vaste zitplaatsen, een reservering en een gezondheidscheck vooraf.

Waar geldt de versoepeling niet?

• Discotheken en nachtclubs blijven tot 1 september gesloten. Als de situatie het toelaat, kunnen ze op termijn weer open. Dat wordt rond 1 september opnieuw bekeken.