Wordt het een zomer vol bosbranden? 'Je kan niet tegen het vuur op'

"Het was verschrikkelijk om mee te maken", vertelt de Nederlandse Saskia Grootemaat vanuit Australië. Ze is vuurgedragsanalist bij de Australische brandweer. Ze moet voorspellen hoe vuur zich zal verspreiden en evalueert nu hoe de brand afgelopen jaar op veel plekken oncontroleerbaar bleek te zijn.

Klokje rond

Van dichtbij zag ze dus hoe vernietigend de bosbranden waren. Erger dan andere jaren. "We werkten klokje rond, maar je kon gewoon niet tegen het vuur op."

Bosbranden komen altijd voor in Australië. Maar nu zien ze het bosbrandseizoen steeds vroeger beginnen. "Het was altijd van oktober tot ongeveer april. Nu is dat september geworden en we zijn bang dat de branden dit jaar in augustus al beginnen."

Volgens Grootemaat voorspellen alle weermodellen dat het warmer wordt in Australië. In combinatie met droogte is dat een ideale voedingsbodem voor bosbranden. "Tijdens de piek afgelopen zomer werd het 's nachts niet koeler dan 30 graden."

Warmterecord Siberië

De droogte en hogere temperaturen zijn ook een probleem op een van de koudste plekken ter wereld, Siberië. Warmterecords worden daar na elkaar verbroken en leiden nu al tot honderden bosbranden. 13,5 miljoen hectare is dit jaar al afgebrand. Dat is drie keer Nederland.

"Het zijn enorme oppervlakten en dit is nog maar het begin", zegt meteoroloog Maurice Middendorp van Buienradar. In mei was de temperatuur 10 graden hoger dan gemiddeld. Ter vergelijking: in Nederland zou het in dat geval de hele maand rond de 31 graden zijn.

De bosbranden zijn ook vroeger dan normaal. "Door blikseminslag ontstaan nu heel makkelijk branden. Daarnaast is het een dunbevolkt gebied en zijn er dus ook niet veel mensen die de branden kunnen blussen."

Klimaatwetenschappers sloegen eerder al alarm vanwege de ongekend hoge temperaturen in Noord-Rusland en de kans op het heetste jaar sinds het begin van de metingen.

Wereldwijd patroon

Het zijn slechte voortekenen, zegt ook Greenpeace. De organisatie waarschuwt dat de bosbranden dit jaar nog wel eens heviger kunnen zijn dan afgelopen jaar. "Je ziet het patroon van extreme droogte en een vroeg begin van de lente wereldwijd", zegt afdelingshoofd biodiversiteit Hilde Stroot.

Het zijn volgens haar de gevolgen van klimaatverandering en daarnaast verergeren bosbranden ook nog het klimaatprobleem.

Gevolgen bosbranden:

Bomen zijn belangrijk voor het klimaat, want ze nemen CO2 op en produceren zuurstof. Door bosbranden neemt het aantal bomen dat CO2 opneemt af en door de branden wordt ook weer extra CO2 uitgestoten, wat slecht is voor het klimaat.

Daarnaast gaan ecosystemen verloren, waardoor ook de biodiversiteit verdwijnt. In Siberië gaat het dan bijvoorbeeld om leefgebieden van lynxen, marters en beren. Maar ook kunnen door bosbranden de leefgebieden van inheemse mensen verdwijnen, zoals in de Amazone.

De bosbranden zijn ook slecht voor de volksgezondheid. De branden veroorzaken rook die weer ingeademd wordt en luchtwegproblemen kan veroorzaken.

'Vicieuze cirkel'

Niet alleen het klimaat, ook het menselijk handelen is van grote invloed op de bosbranden zegt Hilde Stroot. Hevige bosbranden in de Amazone worden veelal veroorzaakt door ontbossing. Boeren en illegale landbezetters willen zo de grond geschikt maken voor landbouw en veeteelt.

Vorig jaar brandde ruim 7 miljoen hectare af. En nu gaat het ook weer hard. The National Institute for Space Research (INPE) rapporteerde al meer dan 2000 branden in de Amazone in juni. Dat is het grootste aantal branden in die maand in 13 jaar.

"Het is een vicieuze cirkel", legt Stroot uit. Doordat er bomen verdwijnen door ontbossing, wordt het droger en warmer. De regenpatronen veranderen, waardoor ook weer makkelijker nieuwe branden ontstaan en bossen moeilijker te blussen zijn.

In Brazilië moedigt de overheid op dit moment de ontbossing zelfs aan, vanwege de opbrengsten van veeteelt en landbouw. De regering zou volgens Greenpeace juist moeten ingrijpen om de Amazone te behouden. "Uiteindelijk moeten we het klimaatprobleem onder controle krijgen. En dat lukt alleen als wereldleiders met een goed plan komen."

De Peel

Ook dichter bij huis is er een grotere kans op bosbranden. Door langere periodes van droogte heeft ook Nederland te maken met branden. Zo was er in april nog de grootste natuurbrand ooit, in de Deurnese Peel.

Of we deze zomer ook meer te maken krijgen met bosbranden is volgens Maurice Middendorp nog moeilijk te voorspellen. Er zijn verschillende voorspellingen die zeggen dat het komende maand droog wordt, maar anderen die juist zeggen dat het een nattere zomer wordt. "Maar ook in Nederland hebben we te maken met een trend van langere droogte en dus zullen we ook meer bosbranden zien." 

Vluchtplan maken

De brandweer in Australië bereidt zich nu al weer voor op een hevig bosbrandseizoen. Delen bos worden preventief en gecontroleerd in brand gestoken, in de hoop dat de branden straks in de zomer niet weer over enorme gebieden zullen razen.

Ook wordt er nog meer personeel aangenomen en opgeleid. De brandweer dringt er bij burgers op aan dat ze een zogenaamd 'vluchtplan' hebben, voor als er brand uitbreekt.

Nog zo'n dramatisch bosbrandseizoen hoopt Saskia niet meer mee te maken, maar ze maakt zich zorgen. "Ik vind het verontrustend, want ik denk dat erger gaat worden de komende jaren."

Behalve in het voorspellen van branden wil ze zich nu ook graag inzetten voor bosbeheer en bosbehoud. Want ook dat zal hard nodig zijn.