Efteling-componist boos: nauwelijks betaald voor muziek in pretpark

UPDATE - Er is een uitspraak, de muzikant krijgt meer geld.

Zodra je de auto uitstapt in de Efteling komen de violen en fluiten je tegemoet en ben je de file, ruziënde kinderen en geur van Autodrop direct vergeten. In één klap sta in je in de wondere wereld van draken, ridders en sprookjesfiguren. Met dat idee begon componist Maarten Hartveldt in 2004 enthousiast aan zijn klus voor het attractiepark.

Hij componeerde voor 40.000 euro elf nummers voor het park, maar moest daarvan ook de onkosten betalen. Toen het orkest, studio en alle andere kosten eenmaal gemaakt waren, hield hij niet veel meer over. Hij wist dat van tevoren, dus had Hartveld ook gebeld met Buma/Stemra, de Nederlandse organisatie die belangen van muzikanten behartigt. Zij innen vergoedingen voor gebruik van muziek, bijvoorbeeld op tv of in het theater, maar ook in horeca en attractieparken.

"Zij zeiden 'die muziek is je pensioen, die wordt dag en nacht gedraaid'. Dus daar ging ik maar vanuit", zegt Hartveldt. Toen twee jaar later de eerste afrekening op de deurmat viel, was dat een flinke tegenvaller: 198 euro voor een jaar. Naar eigen zeggen was jarenlang veertig procent van de muziek in de Efteling van hem. En niet alleen in de Efteling is zijn muziek te horen, ook Toverland en het Duitse Europa-Park gebruikten zijn muziek.

Hartveldt liet het er niet bij zitten, en het was het begin van een lange slepende procedure tegen Buma/Stemra. Eerder wees een rechter zijn claim af, en vandaag is de uitspraak van het hoger beroep dat hij aantekende.

'Bizar'

Het is een zaak tussen de componist en Buma/Stemra, waar de Efteling geen partij in is. "Het is bizar dat ik moet procederen tegen mijn eigen belangenbehartiger", zegt Hartveldt. In 2015 krijgt hij uitleg in een brief, waarin staat dat het onmogelijk is om te controleren welke muziek waar precies gedraaid wordt, daarom mag het park voor een vast tarief onbeperkt zijn muziek gebruiken.

Een artiest kan wel bij Buma/Stemra melden dat zijn of haar muziek ergens gedraaid wordt en dan krijgt de artiest geld per vierkante meter, of bij een festival een deel van de omzet. Doordat hij zich nooit heeft aangemeld voor deze regeling, krijgt hij dit niet. Alleen voor het gebruik op de parkeerplaats krijgt hij die 198 euro. Waarom dat zo is, weet hij ook niet.

Een andere reden waarom hij weinig geld krijgt is dat zijn muziek door Buma/Stemra wordt gezien als achtergrondmuziek categorie B. Daar valt ook muziek in parkeergarages, winkels en zwembaden onder. Ook daar is Hartveldt het niet mee eens. "Buma/Stemra is een partij die belangen moet behartigen van muzikanten, dus ga je er vanuit dat ze verstand van muziek hebben", zegt hij. "Ik heb nu het idee dat ze het verschil tussen een kokosnoot en een muzieknoot niet kennen."

'Componisten worden benadeeld'

Hartveldt hoopt met zijn zaak te bereiken dat Buma/Stemra meer moet doen voor de artiesten die ze vertegenwoordigen, bijvoorbeeld door zelf te controleren hoe de muziek gebruikt wordt. "Ik wil dat de rechter uitspreekt dat ze nalatig zijn geweest. En het liefst heb ik dat er Kamervragen over gesteld worden", zegt hij.

"Ik zie dat componisten benadeeld worden. Er gaat zo veel geld om in Buma/Stemra. Het kan niet waar zijn dat er een directeur zit die tonnen per jaar verdient, terwijl het een administratiekantoor is, en er geen geld gaat naar de mensen die het binnen brengen."

Buma/Stemra kan nog niet inhoudelijk reageren zolang het onder de rechter ligt, maar kan wel in algemeenheid iets zeggen over hoe het geld verdeeld wordt. Volgens een woordvoerder zoekt de organisatie altijd naar een tarief dat redelijk is voor de maker en de gebruiker. Dan doen ze volgens een aantal vaste licenties, omdat ze anders te hoge kosten zouden krijgen.

"In dit geval hebben wij gezegd dat het achtergrondmuziek is. De maker kan ook zeggen dat het op een andere manier moet worden gezien, maar dat heeft de maker van deze werken niet gedaan." Zodra het wel als 'voorgrondmuziek/hitrepertoire' wordt gezien, krijgt een maker veel meer geld. Maar dan moet het ook worden doorberekend in de tickets van de Efteling.

Duidelijke afspraken

Het zijn afspraken die aan het begin met de Efteling gemaakt zijn, waardoor dat niet meer halverwege te veranderen is, zegt Buma/Stemra. Dat hiermee het beeld geschetst wordt dat er een hele hoop mis is bij de organisatie, vindt de woordvoerder niet terecht. Hij wijst erop dat er jaarlijks via de organisatie zo'n 8 miljoen nummers op allerlei verschillende manieren worden gebruikt en er slechts een paar klachten per jaar zijn.

"Het gaat om miljarden keren muziekgebruik, en we betalen altijd uit volgens de wettelijke normen", zegt hij. "Als je een probleem hebt met Buma is het heel vervelend en dan proberen we er altijd uit te komen. Maar het komt relatief weinig voor."

Jurist Mauritz Kop denkt dat er maar één manier is om dit soort zaken in de toekomst te voorkomen: "Ze moeten gewoon met speellijsten gaan werken, zodat traceerbaar wordt wat er precies is gedraaid. Anders kun je nooit een eerlijke manier van betalen krijgen."

Kop is zelf geen partij in deze zaak, maar als specialist auteursrecht én componist is hij wel heel benieuwd wat de rechter erover te zeggen heeft. Voor hem klinkt de 198 euro als heel weinig, maar is het de vraag of er iemand juridisch fout zit. "Buma moet zo goed mogelijk haar best doen om het geld voor de artiest te krijgen, dat is haar zorgplicht op basis van het exploitatiecontract met Hartveldt. De rechter kijkt of daaraan is voldaan."

Betere regeling nodig

Dat de componist een mondelinge afspraak heeft gemaakt met een medewerker van Buma/Stemra zegt volgens Kop niet zo veel. Hij had samen met een juridisch expert in 2004 duidelijke afspraken met de Efteling moeten maken over de geldstromen, als hij dit had willen voorkomen.

Los van wie de zaak wint: Kop vindt dat er een betere regeling moet komen voor dit soort auteurs. "198 euro voor iemand wiens muziek op zo veel plekken en voor zo veel mensen wordt gespeeld, dat klinkt als te weinig", zegt hij. "Daarvoor moet een oplossing komen. Of ze nou winnen of verliezen, dat bedrag moet omhoog."

UPDATE - Er is een uitspraak, de muzikant krijgt meer geld.