Is een coronavaccin straks wel veilig als het onderzoek zo snel gaat?
De zoektocht naar een vaccin tegen het coronavirus is in volle gang. Waar het normaal gesproken jaren duurt om zo'n vaccin te ontwikkelen, worden de eerste vaccins al na een half jaar op grote groepen mensen getest. Daardoor vragen sommige mensen zich af of het wel veilig is. We leggen het uit aan de hand van vijf vragen.
1. Een vaccin maken kost normaal jaren, waarom gaat dat nu zo veel sneller?
Het vaccin tegen de bof uit 1967 is nog steeds het snelst geproduceerde vaccin ooit. Dat duurde vier jaar om te ontwikkelen en op de markt te brengen. Op dit moment zijn er wereldwijd 163 vaccins tegen corona in ontwikkeling, en kunnen twee bedrijven zelfs al op grote groepen mensen testen. Een vaccin eind 2020 of begin 2021 is dus mogelijk.
Na eerdere uitbraken van ziektes als ebola en SARS zijn er stappen gezet om voortaan de ontwikkeling van een vaccin drastisch te versnellen. Volgens Ben van der Zeijst van Universiteit Leiden en de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Microbiologie is vooral het gebruik van 'platform technology' een belangrijke stap geweest. Dit betekent dat in verschillende vaccins dezelfde bouwstenen (of 'platforms') worden gebruikt. Hierdoor kan veel sneller worden gewerkt en zal de veiligheidskeuring ook een stuk sneller kunnen.
2. Gaat het tempo niet ten koste van de veiligheid?
"Op de veiligheid wordt niet ingeleverd", zegt Van der Zeijst. "Er worden geen bochten afgesneden." Een vaccin moet nog steeds worden goedgekeurd volgens een bepaalde standaard. Ook moet het in verschillende fases op tienduizenden mensen zijn getest. Wel gebeurt het nu dat fases tegelijk worden uitgevoerd in plaats van na elkaar, waardoor het sneller gaat.
Toch is het uitrollen van een vaccin naar miljoenen mensen niet helemaal zonder risico, omdat er ook hele zeldzame bijwerkingen zijn, die bijvoorbeeld bij 1 op de 100.000 mensen (of minder) voorkomen. "Normaal neemt het aantal gevaccineerden langzaam toe", zegt Van der Zeijst. "Als je ineens miljoenen mensen tegelijk gaat inenten, is het gevaar dat zeldzame bijwerkingen bovenkomen." Volgens hem is dat gevaar er bij elk vaccin, omdat je nooit op miljoenen mensen kunt testen voor je iets op de markt brengt.
3. Weten we wel iets over de langetermijneffecten van een vaccin als we maar kort testen?
"Sommige dingen weten we niet, dat is eigenlijk zo met elk vaccin", zegt Van der Zeijst. Volgens hem worden er allerlei risicoanalyses gemaakt, maar kun je niet met zekerheid zeggen wat de langetermijnrisico's zijn. "We weten ook niet wat de duur van een bescherming is, dat kun je pas weten als je blijft meten."
Het belangrijkste is volgens hem dat de registratie van bijwerkingen goed gebeurt. Door die in een centrale database op te slaan, kunnen de risico's enorm worden verkleind.
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
4. Hoe groot is het draagvlak voor een coronavaccin?
Het hoge tempo waarin het vaccin wordt ontwikkeld, zorgt ook voor twijfels bij sommige mensen. Amerikaans onderzoek van eind mei liet zien dat slechts de helft van de Amerikanen zich zou willen laten vaccineren als er een vaccin beschikbaar is, terwijl het land keihard is geraakt door het virus.
5. Wat zouden de gevolgen zijn als een grote groep het vaccin weigert?
Het is nog niet duidelijk wat de gevolgen kunnen zijn als veel Nederlanders een eventueel vaccin zouden weigeren. Volgens theoretisch epidemioloog Hans Heesterbeek (Universiteit Utrecht) hangt het van een aantal factoren af, zoals hoe besmettelijk een ziekte is. Mazelen is heel besmettelijk, waardoor 95 procent van de mensen gevaccineerd moet zijn om uitbraken te voorkomen. Bij het coronavirus lijkt dit een stuk minder te zijn.
"Nu lijkt 40, 50 procent van de mensen vaccineren al een substantieel effect op de verspreiding te hebben", zegt Heesterbeek. "Maar je kunt pas echt gaan rekenen als we straks de eigenschappen van een vaccin kennen. Wat is de beschermingsgraad? Hoe lang blijf je beschermd? En voorkomt het vaccin alleen de ziekte of ook de transmissie? Er zijn ook vaccins die zorgen dat je niet ernstig ziek wordt, maar dat je nog wel het virus kunt overdragen."