Wanneer moet dat raam nou open? Ventileren in strijd tegen corona

Boerstra is directeur van adviesbureau BBA Binnenmilieu en voorzitter werkgroep Corona bij kennisplatform TVVL. De expert krijgt veel vragen de laatste weken. Iedereen wil opeens álles weten over ventilatie. "Ik heb geen vrije weekenden meer", zegt hij aan de telefoon.

Kleine druppeltjes

Het heeft allemaal te maken met de nieuwste wetenschappelijke inzichten dat naast grote druppels, uitgehoest en uitgeniest, ook kleine druppels een rol spelen in de verspreiding van het coronavirus. Deze zogeheten aerosolen worden verspreid bij het praten en zingen. De overdracht gebeurt vooral in gesloten ruimtes.

"Luchten helpt!", staat in grote letters in een voorlichtingsvideo van de Duitse overheid over corona. Boerstra wijst speciaal op het bestaan van dit filmpje. Volgens hem wijzen onze oosterburen veel meer op het belang van ventilatie dan de Nederlandse overheid. "Ik ken 10 tot 20 hoogleraren die dit ook zeggen. Maar het dringt niet door in beleid."

Het RIVM meldt sinds kort op de website dat ventilatie 'noodzakelijk' is voor een gezond binnenklimaat. "Het helpt ook om de overdracht van luchtweginfecties, zoals COVID-19, te beperken." Maar, zo stelt het RIVM: "Het is echter onbekend in welke mate ventilatie (luchtverversing) helpt om de overdracht van COVID-19 daadwerkelijk tegen te gaan." Daarom is het noodzakelijk om je aan de coronamaatregelen te houden.

Maar hoe weet je nou of een ruimte goed geventileerd is? En wat moeten de mensen thuis doen, of op het werk?

Doortochten

Allereerst, voor de mensen thuis: ontvang bezoek zoveel mogelijk buiten. "Doe die bezoekjes nog even snel, nu het nog warm is, in de tuin. Of met de ramen open in de woonkamer, voordat het winter wordt met 0 graden buiten."

Bij een doorzonwoning doe je het voor- en achterraam open. "Dan laat je het even goed doortochten. Dat is 5 tot 10 keer effectiever dan mechanische ventilatie." Ook een feestje in de tuin is beter dan in een achterafzaaltje. "Dan weet je zeker dat de ventilatie goed is."

'We kiezen voor comfort'

Nu het kouder wordt, gaan steeds meer mensen binnen zitten. Veel mensen doen dan de ramen dicht, en zelfs de ventilatieroosters. "We vinden dan dat het tocht of dat het koud wordt. Ook zijn er mensen die het zonde vinden van de energie."

Maar die roosters dichtdoen is een héél slecht plan, zegt de expert. "De oudste mens die in Europa is gevonden, Ötzi, lag in een gletsjer. Zijn longen waren pikzwart. Wat bleek: hij had het geregeld koud, en ging vaak in een grot zitten en een vuurtje stoken. Mensen hebben de neiging om kou te vermijden. We kiezen dan voor de gevoelskant, het comfort, maar op dat moment leveren we in op de luchtkwaliteit. Daar moeten we het met elkaar over hebben."

Ventilatieroosters open dus. Daar is nóg een goede reden voor: huizen die vanaf 1975 zijn gebouwd, hebben vaak ook ventilatie met mechanische afvoer, te herkennen aan ventielen in de keuken, badkamer en het toilet. Die zuigen voortdurend lucht weg. Via ventilatieroosters - die je dus open moet hebben staan - komt er weer schone lucht binnen. 

De mechanische afvoer heeft meestal drie standen. "Standaard staat-ie op stand 1. Als je bezoek hebt, kun je 'm beter op 3 zetten."

'Kijk, het loopt op!'

Prins Laurent van België, het derde kind van koning Albert II, kocht CO2-meters voor de klas van zijn kinderen. "Op zich een heel goed idee", zegt de ventilatie-expert. Hoe meer CO2 er in de ruimte is, hoe groter de kans dat het virus aanwezig is. CO2 als indicator dus.

Boerstra heeft ook zo'n meetapparaat. "Ik ben zo'n nerd die zo'n ding altijd meeneemt als ik ergens een afspraak heb. Ook uit educatief oogpunt. Dan kan ik het een beetje laten zien. Kijk het loopt op!, zeg ik dan aan het eind van het gesprek."

Maar, haast hij zich erbij om te zeggen, adviseer nou niet iedereen om er één te kopen. "Dan raken ze uitverkocht. Ik zou zeggen: koop het alleen in bijzondere situaties. in woningen heeft het geen meerwaarde."

De angst van Boerstra is uitgekomen: CO2-meters zijn nauwelijks te krijgen. Vitalitools, specialist in dit soort apparaatjes. "Ik ben ze allemaal kwijt, en ik kan er voorlopig ook niet meer aankomen. Heel Europa jaagt erop." Hij heeft alleen nog enkele duurdere varianten. Bij Ventilatieland zijn ze ook uitverkocht en pas weer in oktober te krijgen: "We merken dat de vraag groter is dan normaal."

'15 wordt het nieuwe 21 graden'

De leerkrachten die zo'n CO2-melder hebben, moeten in actie komen als de CO2-concentratie onder de 1000 ppm (parts per million) komt, zegt de ventilatie-expert. Officieel is 1200 ppm de bovengrens. In kantoren waar 2 tot 4 mensen zitten mag de waarde niet boven de 800 komen.

Raampje open dus, als de CO2-concentratie boven die waarde uitkomt. "15 wordt het nieuwe 21 graden. Dat betekent: muts op in de klas. Geen naveltruitjes meer. We moeten creatief zijn met elkaar."

Slecht geventileerd restaurant

Chinese wetenschappers onderzochten hoe een asymptomatische patiënt meerdere andere bezoekers van een restaurant kon besmetten, terwijl die niet aan hetzelfde tafeltje zaten en op zeker 1 meter afstand zaten. Oorzaak? Alle ramen waren dicht, het ventilatiesysteem stond uit en daardoor zorgde de airconditioning er waarschijnlijk voor dat hele kleine virusdruppeltjes verder 'reisden' dan normaal.

Ook de vele 'superspread'-gebeurtenissen in kerken zouden volgens experts kunnen suggereren dat slechte ventilatie een extra besmettingsrisico vormt.