Verkrachting is trauma met een hoofdletter: 'Je denkt alleen aan overleven'

Het is de nachtmerrie van iedere vrouw: in de bosjes worden getrokken tijdens het hardlopen en worden misbruikt. En dan ook nog eens op klaarlichte dag. Het overkwam een 20-jarige vrouw uit Rotterdam die op 7 september door twee mannen werd verkracht. Twintig rechercheurs doen onderzoek naar het misdrijf. 

"Dit heet stranger rape en omvat 15 procent van alle zedendelicten", zegt Iva Bicanic, hoofd van het Centrum Seksueel Geweld. Als klinisch psychologe weet ze wat zo'n gebeurtenis met een slachtoffer doet. "Je wordt letterlijk overvallen. Je bevriest en wilt maar één ding: overleven."

1. Wat is je eerste reactie als dit je overkomt?

"De meeste mensen doen niets en werken mee. Dat is niet iets wat je bedenkt, maar dat doet je lichaam zelf. Mensen kijken de dood in de ogen en het enige wat je brein wil, is de situatie overleven."

2. Wat doet een verkrachting lichamelijk en mentaal met iemand?

"Na de gebeurtenis wil het slachtoffer vaak alleen maar douchen, douchen, douchen en vergeten. Je kunt vaak niet slapen en hebt het gevoel dat de dader nog steeds op of aan je zit. Je voelt de druk van de handen, ruikt ze, voelt ze. De spanning kan zich opkroppen in je lichaam. Als het goed is, wordt dit na een paar weken minder. Alleen soms blijft dit gevoel bestaan, zoals bij gewelddadige verkrachtingen."

"De impact van verkrachting moet echt héél serieus worden genomen: niet alleen juridisch en forensisch, maar ook psychologisch en medisch. Het gaat niet alleen om het veiligstellen van sporen, maar ook om het veiligstellen van je ziel en zorg voor je lichaam. Iemand is in je gekomen, dichterbij kan niet." 

"Het ene moment ben je aan het hardlopen en het andere moment lig je tussen de bladeren en zitten twee mensen op en in jou. Vooral het enge idee 'dit was het dan' zorgt ervoor dat mensen gevoelig worden voor het ontwikkelen van PTSS (posttraumatische stressstoornis). Het is een trauma met de hoofdletter T: én je wordt bedreigd met de dood, én het heeft met seks te maken."

3. Hoe gaat een traumabehandeling in zijn werk?

"Ik hoop dat deze vrouw zich meteen heeft gemeld bij het Centrum Seksueel Geweld, want daar werken verschillende professionals met elkaar samen in een team: een verpleegkundige, arts, politie en psycholoog. Als het net is gebeurd, krijg je eerst een sporenonderzoek." 

"De politie gaat sporen van de verdachte in of op jouw lichaam veiligstellen, zoals bloed, speeksel en haren. Vervolgens krijg je medicijnen om te voorkomen dat je besmet raakt met een soa of HIV of dat je zwanger wordt. Daarna krijg je een hulpverlener toegewezen die jou vanaf dag één uitlegt dat álles wat jij voelt en denkt helemaal normaal is."

"De eerste vier weken doen we nog niet aan therapie. We houden het slachtoffer en de ouders nauw in de gaten, geven advies en spreken moed in. Of iemand goed functioneert, een sociaal netwerk heeft en ouders die fungeren als steunbronnen, zijn ook factoren die meespelen in of hij of zij dit te boven komt. Maar ook als het goed gaat, houden we een vinger aan de pols. "

"Als de stress na vier weken nog net zo hoog is als in het begin, dan regelen we dat het slachtoffer traumabehandeling krijgt. Dit kan EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) of cognitieve gedragstherapie zijn."

4. Wat is de rol van de ouders, andere familieleden en vrienden?

"Het is heel belangrijk dat zij kalm blijven en begrijpen hoe verwerking in zijn werk gaat. Daardoor kunnen ze hun dochter of zoon het gevoel geven dat alles wat hij of zij denkt en voelt normaal is. Zo'n persoon moet het gevoel hebben veilig te zijn. Maar ook ouders hebben begeleiding nodig over welke ondersteuning zij het beste kunnen bieden. Zij zijn net zo goed geraakt en getraumatiseerd én kunnen emotioneel en kwaad zijn. Je voelt je als ouders totaal machteloos. Dat is normaal."

5. Kun je iemand afhelpen van de schuld- en schaamtegevoelens?

"Dat is één van de hardnekkigste problemen, maar schuld en schaamte zijn zeker te verhelpen. Hoe eerder iemand hulp zoekt, hoe beter. Dan liggen bepaalde overtuigingen nog 'los' in iemands hoofd. Hoe meer tijd er overheen gaat en overtuigingen van schaamte en schuld sterker worden, hoe lastiger het is deze te veranderen."

Hoe werkt een zedenonderzoek?

Woordvoerder van de politie Robbert Salome legt uit hoe een zedenonderzoek in zijn werk gaat.

• "Eerst vindt er een gesprek plaats met de zedenrechercheur en vervolgens kan het slachtoffer aangifte doen. Als je aangifte doet, moet je heel gedetailleerd vertellen wat er is gebeurd. Deze verklaringen worden gecontroleerd. Vervolgens stellen we een aantal vragen. Zijn er sporen die veiliggesteld kunnen worden? Is er DNA-materiaal? Zijn er sporen van geweld? Camerabeelden? We proberen alle informatie te vinden die ons kan helpen uit te vinden wat er gebeurd is."
   
• "Afhankelijk van onder meer de omvang van het zedendelict bepalen wij hoeveel mensen wij inzetten. In een zaak waarbij iemand de bosjes in wordt gesleurd, worden bijvoorbeeld ook forensisch specialisten ingezet. Wel zijn het uitzonderlijke gevallen waarbij iemand van de fiets wordt gesleurd. De man in de bosjes bestaat, maar dat zien we echt niet vaak."