'Logisch dat mensen de grenzen van de coronamaatregelen opzoeken met kerst'
Het aantal coronabesmettingen blijft de laatste week flink stijgen. Terwijl de meeste mensen zich aan de regels houden, zoeken ook velen bewust of onbewust de grenzen op. Met de feestdagen in aantocht proberen mensen toch om de regels heen hun plannen uit te voeren. "We zijn sociale dieren dus het is begrijpelijk dat mensen de ruimte opzoeken."
Nog meer maatregelen hebben geen zin, zeiden virologen eerder deze week. We moeten ons gewoon beter aan de maatregelen houden. Om dat voor elkaar te krijgen moet de overheid meer en beter gaan communiceren, zeggen deskundigen.
We vroegen twee gedragswetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hoe het komt dat de maatregelen zo lastig zijn en wat de overheid zou kunnen doen om het naleven ervan te verbeteren.
1. Houden we ons niet aan de maatregelen?
Hoogleraar gezondheidscommunicatie Bas van den Putte: "Je zag in november dat mensen zich wat beter gingen gedragen. Maar als 20 procent dat niet doet, is nog steeds heel veel. De meeste mensen doen het wel goed, maar niet 24 uur per dag. Sommige mensen vullen ook zelf in waarom iets best zou kunnen, waarom het toch veilig is."
Hoogleraar gedragsbeïnvloeding Frenk van Harreveld vult aan: "Mensen weten ook vaak niet dat ze zich niet aan de regels houden."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
2. Dus blijkbaar snappen we het niet goed?
Van den Putte: "De persconferenties van Rutte zijn steeds te veel gericht op de maatregelen. Het zou meer moeten gaan om de redenen waarom het niet altijd goed gaat. Ik roep al maanden dat ze het concreter moeten maken, tips moeten geven. Dat zat er afgelopen week wel een beetje in. Ze kwamen met concrete tips: bijvoorbeeld dat je je handen moet wassen als je ergens op bezoek gaat."
Dat vindt ook Van Harreveld: "Je moet veel meer uitleggen waarom bepaalde regels er zijn. Waarom moeten we anderhalve meter afstand houden. Mensen kijken heel erg naar de regels. Ik merk dat ook om me heen. Je moet de achterliggende gedachten communiceren. Gevoel van urgentie creëren. Niet alleen dat je echt onnodige contacten moet mijden, maar vooral ook waarom. Omdat ook jouw oma, buurvouw of kinderen ernstig ziek kunnen worden."
In de persconferentie lichtte Rutte vooral toe dat de maatregelen niet soepeler worden met kerst, zoals hier te zien is:
Van Harreveld heeft het gevoel dat de ernst niet echt bij de mensen doordringt. "Je moet in je communicatie duidelijk maken wat de consequenties zijn van de cijfers. Het verbaast me dat er geen enkele campagne is."
Van den Putte vult daarop aan: "Het belangrijkste vind ik eigenlijk dat ze te veel communiceren via die persconferenties. Dat is als managen via email. Dit moet opgevolgd worden met een eindeloze stroom spotjes van de overheid. Na iedere reclamespot van een supermarkt moet er spotje van de overheid komen."
3. Zou dat toegespitst moeten zijn op de feestdagen?
Zeker rond de feestdagen willen mensen toch wat meer kunnen doen. Hun boodschappen halen, maar ook samenzijn. Daarom denken veel mensen creatief na over kerst. Zo verzinnen ze er kerstdagen bij om toch maar bij elkaar te zijn. Eerste kerstdag drie gasten, Tweede kerstdag drie gasten en misschien nog wel een derde en vierde kerstdag.
Van Harreveld vindt het wel begrijpelijk dat mensen de regels opzoeken: "Als je de regels op een bepaalde manier maakt, dan is het logisch dat de mensen gebruik maken van de ruimte. We zijn sociale dieren die op zoek zijn naar interactie. En als je niet wil dat mensen de grenzen opzoeken, moet je de regels strenger maken. Dat is lastig, want het is al bijna niet te handhaven."
Nu wordt iedereen door Rutte gewezen op zijn eigen verantwoordelijkheid. "Maar dan schuif je de verantwoordelijkheid af op de burger omdat je zelf geen besluit kan nemen. Als je zegt tegen een automobilist dat hij niet harder mag rijden dan 120 kilometer per uur, dan is het ook gek als je later zegt: maar we hebben toch liever dat je 110 rijdt."
4. Wat zou de overheid wel kunnen doen?
"De boodschap en urgentie achter de regels moet duidelijker worden", vindt Van den Putte. "Dus zo min mogelijk contacten, zo min mogelijk reisbewegingen. Laat zien waarvoor we het doen. Laat zien hoe ziek mensen worden. Hoe snel een virus kan overspringen. Dat mensen met lichte klachten ook anderen besmetten. Dat je zelfs zonder klachten anderen kunt besmetten. Dat besef moet doordringen. Mensen moeten verhalen horen van mensen die dit is overkomen. In campagnes, via de media. En tips, tips, tips, dat is eigenlijk belangrijk."
Overigens is de overheid bezig met een campagne om op korte termijn mensen te wijzen op de maatregelen. Zo komen er onder meer tv-spotjes over kerstboodschappen en afstand houden tijdens feestdagen.