Een land in lockdown – en toen was het stil in de winkelstraten

Ineens hoor je ze. Voetstappen van voorbijgangers in de Utrechtse binnenstad. Normaal worden ze overstemd door geroezemoes van winkelende gezinnen, bellende voorbijgangers, mensen die een praatje maken, een marktkoopman die wat roept, voorbij zoevende fietsers. Maar nu niet. Nu is alles anders. Nu is alles dicht.

Leeg, leeg en leeg

"Droevig, ik vind het zo droevig", zegt Tim Hogervorst, bloemenverkoper. Hij mag nog openblijven, 'een wonder', noemt hij dat, 'echt een wonder'. "Niet dat we heel veel verkopen, je moet het toch hebben van de dagjesmensen, de mensen die uit hun werk even langsfietsen, de mensen die lekker aan het shoppen zijn."

Hij wijst om zich heen. Voor hem: een lege straat. Rechts naast hem: een lege straat. Links: ook leeg. "Uitgestorven. Net oorlogsgebied. Nog stiller dan tijdens de eerste golf, toen mochten winkels in principe nog wel openblijven. En nu is het ook nog eens kerst, hè. Ik snap dat het nodig is, maar ik kon het niet geloven zo rustig dat het was, en heb er gister maar meteen foto's van gemaakt."

Terwijl hij dat zegt, loopt er een medewerker van de Hema naar zijn bloemenkraam toe. Ze heeft een bak met twintig mini-kerstboompjes in haar handen. "Wil jij deze hebben?", vraagt ze. "Om gratis mee te geven aan je klanten. Wij kunnen er niets mee, wij mogen ze niet meer verkopen."

Tegenstrijdig

Het voelt tegenstrijdig. Een stad die kerst ademt, feest, maar die potdicht is, op een paar eettentjes en drogisterijen na. In de versierde etalages hangen uitnodigende knipperende kerstlichtjes. Op de winkelruiten staan teksten als 'Sale' en 'Alles wat je nodig hebt voor kerst'. Maar de de winkelluiken zijn naar beneden.

Geluiden die normaal niet hoorbaar zijn, zoals een autoalarm, het getimmer van wat bouwvakkers verderop, schallen nu door de winkelstraten. "Het is net een spookstad", zegt Esther, die met haar vader Kees een broodje zit te eten op een bankje in de zon. Waar Kees aan toevoegt: "Het is haast een beetje eng. Dit heb ik nog nooit gezien. Maar het werkt wel."

Meterslange rij

Kees wijst naar de broodjeskraam. "Daar stond vorige week nog een meterslange rij. En moet je nu zien." Inderdaad. Moet je nu zien. Drie mensen. De lockdown doet inderdaad, zo lijkt het nu, zijn werk, de mensen blijven thuis – iets wat de overheid met de regels van de afgelopen maanden niet voor elkaar kreeg. In de loop van de dag, zo rond lunchtijd, zal het wel ietsje drukker worden met mensen die er even uit gaan voor een broodje. Het RIVM en de overheid vragen er misschien niet om, maar het het winterzonnetje wel.

Ook in Hoog Catharijne zijn de ondernemers en klanten nog niet gewend aan de stilte. Een vrouw doet 'even snel' een paar boodschappen bij de Etos. "Ik had shampoo en gezichtscrème nodig, en heb ook maar meteen wat douchegel als kerstcadeautjes gekocht voor mijn man en schoonzoon."

Ze geeft toe, het voelt niet helemaal goed om naar de stad te komen. "Maar ik ben zo weer weg. Bovendien: we moeten de winkels die wél open zijn, steunen, toch?"

Daarmee verwijst ze onder andere naar de Albert Heijn, een Hema, een slijterij en een drogist, die hier naast elkaar in dezelfde hal zitten. Er zit ook een Intertoys tussen, waar het rolluik eventjes halfopen is zodat Monique Booij, assistent-bedrijfsleider, even haar verhaal kan doen. "Iedereen om me heen is open", zegt ze, "maar wij mogen niet. Waarom een slijterij wel en een speelgoedwinkel dan niet?" Ze haalt haar schouders op. Ze gaat zo weer verder met het magazijn opruimen. "Wat moet ik anders?" 

Nee

Haar stem beeft. "Ja, stom misschien, maar ik schiet gewoon weer vol omdat ik het zo erg vind. Net belde er nog een klant die een bordspel wilde dat overal is uitverkocht. Hij vroeg of hij écht niet even mag langskomen. December is altijd onze gezelligste en beste maand, nu is het enige dat we aan onze klanten kunnen verkopen, een 'nee'."

Ook bij de Hema even verderop gaat er vaak een 'nee' over de toonbank heen. Een medewerker vertelt: "Ik ben de hele ochtend al tegen mensen aan het vertellen dat we hun bestelling niet mogen meegeven. Het pakketjespunt is gesloten. We mogen alleen eten en drinken verkopen, en verzorgingsproducten."

Ze is omringd met schappen waar plastic overheen is gedrapeerd: die spullen mogen mensen niet kopen. Ze doet even haar mondkapje goed. Er staan rookworsten op. "Ik vind werken niet meer leuk zo. Maar we doen wat we kunnen."

Kerstkransjes 

Ondertussen staan twee mensen bij de kassa te wachten. Een jongen rekent een flinke fles champagne af, 'ik heb het nodig', grijnst hij. De andere klant, Jos, heeft nog snel even wat kerstkransjes ingeslagen voor haar kleinkinderen die ze volgende week ziet, om in de boom te hangen. "Ik weet dat het niet de bedoeling is dat we naar de stad komen, maar hierna blijf ik thuis, hoor."

Een paar uur later wordt bekend dat ook de Hema zal moeten sluiten. Misschien waren de kerstkransjes die Jos in haar boom hangt, wel de laatste die de winkelketen dit jaar heeft verkocht.