Staatsgreep Myanmar harde klap voor burgers: 'Verlies van hoop'

1. Waarom heeft het leger een coup gepleegd?

Het is volgens Minka Nijhuis een volledig geregisseerde staatsgreep. "Het was van meet af aan duidelijk dat het leger de macht in het land wil behouden."

Regeringsleider Suu Kyi werd vijf jaar geleden de eerste democratisch gekozen leider met haar partij de Nationale Liga voor Democratie (NLD), nadat het land tientallen jaren onder militair bewind had gestaan. Toch had het leger in Myanmar nog altijd veel invloed. "De drie belangrijkste ministeries waren nog onder controle van het leger en ze hadden nog een deel van het parlement in handen."

In november behaalde de partij van Suu Kyi een enorme overwinning bij de verkiezingen. Het leger zag daarmee zijn rol kleiner worden. Het leger noemde de uitslag verkiezingsfraude, maar volgens waarnemers zijn de verkiezingen eerlijk verlopen. Nu heeft het leger het parlement, dat vandaag weer voor het eerst bijeen zou komen, op een zijspoor gezet en voor een jaar de noodtoestand uitgeroepen.

2. Wat voor gevolgen heeft deze staatsgreep voor de burgers?

"Het land krijgt hiermee een enorme klap", zegt Nijhuis. De afgelopen jaren maakte de democratie in Myanmar juist een ontwikkeling door. Op veel plekken in het land werd het vrijer voor de burgers. Nu verliezen volgens Nijhuis veel mensen de hoop op verbetering.

Want door de noodtoestand uit te roepen heeft het leger de touwtjes stevig in handen. Zo kunnen ze gemakkelijker mensen oppakken en de media censureren. In de hoofdstad werd vanochtend het telefoon- en internetverkeer platgelegd.

Wat het leger precies zal gaan doen is volgens Nijhuis nu nog onduidelijk. Maar volgens haar zijn veel mensen bang. Op straat zijn ook veel paramilitairen actief, die geweld niet schuwen. "Er hangt weer een dictatoriale sfeer."

Ook bekenden van Nijhuis, waar ze eerder op de dag nog contact mee had, zijn nu opgepakt. Ze vreest dat die lange tijd in de gevangenis zullen blijven. Met de arrestaties van activisten wil het leger een signaal afgeven.

3. Hoe reageren de Myanmarezen hierop?

Deze gebeurtenis maakt volgens Nijhuis veel oude trauma's los. "Mensen zijn geschokt. Maar het is in het verleden ook gebeurd en daardoor zijn ze weerbaar." Dat het leger over verkiezingsfraude praat, is voor velen van hen onzin. "Zij zeggen: we laten ons niks wijsmaken."

Mensen demonstreren op Facebook, zetten hun pagina op zwart en spreken hun vertrouwen uit in Aung San Suu Kyi. Tegen persbureau Reuters zegt een activistische student: "Ons land was als een vogel die net leerde vliegen. Het leger heeft nu onze vleugels weggenomen."

4. Hoe zit het nu met Aung San Suu Kyi?

De regeringsleider is dus opgepakt, maar wat er met haar gaat gebeuren is nog onduidelijk. Haar woordvoerder zegt dat de mensen kalm moeten blijven. Het is volgens Nijhuis niet de stijl van Suu Kyi om op te roepen tot protest. "Ze heeft vaker juist mensen tegengehouden de straat op te gaan, omdat ze bloedvergieten wil voorkomen."

San Suu Kyi won in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede en werd toen beschreven als het perfecte voorbeeld van 'de macht van de machtelozen'. Maar Suu Kyi krijgt de afgelopen tijd internationaal veel kritiek. Ze zou niet genoeg doen om de genocide van de Rohingya in Myanmar te stoppen. Het gezag dat ze juist had in haar land, gebruikte ze niet in de strijd om de bevolking te beschermen, vonden de VN.

Toch is ze in haar land nog erg populair. Volgens Nijhuis is dat ook omdat het leger door veel mensen als de echte vijand wordt gezien.

Rohingya-minderheid

De Rohingya zijn een islamitische etnische minderheid uit Myanmar. De Myanmarese overheid beschouwt hen niet als staatsburgers en probeert de groep al jaren naar Bangladesh te sturen. In 2017 vluchtte meer dan 700.000 Rohingya's naar dit buurland. Het conflict escaleerde toen Rohingya-rebellen één Myanmarese militaire basis bestormden.

Myanmar beantwoordde dit met een golf van geweld. Volgens getuigen ontvluchtten de Rohingya moordpartijen, verkrachtingen en brandstichting in Myanmar. Al deze vluchtelingen wonen nu onder zware omstandigheden in vluchtelingenkampen in Bangladesh. Zij kunnen nu niet terug naar Myanmar. 

5. Kan de internationale gemeenschap nog iets doen?

De Europese Unie en ook de Verenigde Staten hebben de staatsgreep veroordeeld en eisen de onmiddellijke vrijlating van politici en activisten.

"Maar uiteindelijk is het voor het leger niet doorslaggevend wat het Westen denkt", legt Minka Nijhuis uit. China en Rusland zijn veel belangrijker voor Myanmar. Wat het leger precies van plan is zal de komende tijd moeten blijken.