Deze operatie eerst: algoritme helpt met keuzes in Erasmus MC

Zeker 140.000 reguliere operaties zijn in Nederland al door corona uitgesteld, bleek eerder deze maand. Ziekenhuizen stonden voor loodzware keuzes door de coronapiek: opereren of uitstellen.

Ook het Eramus MC heeft daar last van. Het ziekenhuis loopt 344 operatiedagen achter. Om echt de meest dringende operaties als eerste te doen, moet de manier van inplannen rigoreus op de schop, zegt het ziekenhuis. En het nieuwe computersysteem moet daar dus bij helpen.

Normaal gesproken krijgt iedere afdeling van een ziekenhuis een bepaald aantal ok-uren per jaar. Iedere afdeling bepaalt vervolgens zelf wat ze met die uren doet en wie als eerste geholpen wordt, legt KNO-arts en mede-bedenker van het systeem Rob Baatenburg de Jong uit. 

Berg operaties

Nu er zo'n berg operaties wacht, moet er niet per afdeling gekeken worden, maar naar alle afdelingen samen, zegt Baatenburg de Jong. "We kunnen wel mensen die een verstopte neus hebben gaan opereren, maar als er tegelijkertijd mensen wachten op hersenchirurgie is dat een beetje gek."

Dat vindt ook medisch besliskundige Hester Lingsma van het Erasmus MC, die meewerkte aan het nieuwe systeem. "We willen dat het algoritme groepen aanwijst die je zou willen prioriteren." 

Dat kan doordat in het nieuwe systeem data zijn ingevoerd van 'de gemiddelde patiënt' met een bepaalde aandoening, legt ze uit. "Dan gaat het om leeftijd, gewonnen levensjaren en kwaliteit van leven voor en na een operatie."

Die data zijn vervolgens de computer ingegaan. En die kan op basis van de data laten zien welke operaties als eerste zouden moeten plaatsvinden, omdat de patiënten het meeste schade van wachten zouden oplopen.

De artsen varen overigens niet compleet op het systeem. Er zijn meer factoren die urgentie bepalen. In een tweede stap wordt nog altijd door het triageteam bekeken wie geopereerd moet worden, want echt persoonlijke kenmerken van patiënten zitten niet in het systeem.

Als de patiënt die de meest urgente operatie nodig heeft veel ouder is dan gemiddeld en dus minder gewonnen levensjaren heeft, kan een patiënt die veel jonger is en de op een na meest urgente operatie nodig heeft, voorgaan.

En om te voorkomen dat niet urgente operaties nu elke keer doorgeschoven worden, zal het triageteam ook zorgen voor een mix in operaties. Lingsma: "Stel dat er veel vaatoperaties zijn; een vaatchirurg kan niet 24 uur per dag opereren. Dus er moet een mix worden gemaakt van chirurgen en afdelingen."

'Noodzakelijk om zo te werken'

Daarnaast wordt gekeken naar capaciteit, zegt Baatenburg de Jong. "Als je acht uur ok-tijd hebt, en één ic-bed, kun je niet de twee operaties van vier uur doen waarvoor je twee ic-bedden nodig hebt. Maar wel een operatie van zes uur waarvoor een ic-bed nodig is en een poliklinische operatie van twee uur. Die laatste zou misschien niet bovenaan de lijst staan, maar je wilt ook de capaciteit volledig benutten."

Amsterdam UMC: 'Steun roep om multidisciplinair te plannen'

Jaap Bonjer, chirurg en afdelingshoofd heelkunde in het Amsterdam UMC, steunt de roep om multidisciplinair te plannen. In zijn ziekenhuis is er nu een centrale ok-planning. "Nu leveren alle specialismen een lijst met urgente patiënten aan, en een multidisciplair team bepaalt dan de volgorde."

Het is volgens hem wel belangrijk dat niet alleen naar zo'n systeem gekeken wordt. "Dan krijg je verdrukking van de minder urgente patiënten. De plastische en orthopedische chirurgie zijn bijvoorbeeld grotendeels stil komen te liggen. Maar dat kan niet tot in den eeuwigheid duren. Als je puur kijkt naar urgentie komen deze patiënten anders nooit aan de beurt, er zijn altijd wel weer meer urgente operaties. Je zult dus naar een hybride systeem moeten."

Op zo'n manier werken wordt noodzakelijk, zegt hij. Want het zal nog enkele jaren duren voor de achterstand in operaties weggewerkt is. Opschalen qua capaciteit is nauwelijks mogelijk, zegt hij. "Je kunt misschien een keer in het weekend of in de avonduren extra werk doen, maar daarmee houdt het dan ook wel op."

In het Erasmus MC wordt het systeem nog niet definitief ingevoerd. Ze starten eerst met een pilot, vertelt Baatenburg de Jong. "We moeten eerst bekijken wat de consequenties zijn en het ok-schema dat de tool maakt, vergelijken met het schema dat we traditioneel zouden maken."

Blijvend systeem

Lingsma hoopt dat dit een blijvend systeem wordt. "Wat ons betreft is dit iets voor altijd. Het is echt een eye-opener. Zolang er geen crisis is, is het moeilijk om voor dit soort dingen de handen op elkaar te krijgen. We hopen echt dat de denkwijze blijft. Ook omdat er eigenlijk altijd schaarste is. Zowel qua kosten als qua capaciteit."

Multidisciplinair werken gebeurt overigens al in ziekenhuizen, omdat er vanwege corona een beperkte ok-capaciteit is ontstaan. Maar ook als die weer op orde is, moet er multidisciplinair gekeken blijven worden, vindt Baatenburg de Jong. "Het klinkt heel logisch, maar dit is in de zorg echt een enorme verandering."