Wanneer kunnen we leven met, in plaats van strijden tegen corona?

Die vraag proberen we zo goed mogelijk te beantwoorden in deze coronavraag. Proberen, want er is nog altijd veel onzekerheid. Maar er is één ding in ieder geval zeker: er komt een moment dat we gaan leven met covid onder ons, in plaats van het te bestrijden met maatregelen. Net als met griep, het RS-virus en andere verkoudheidsvirussen.

Bedden en mensen

Daarvan zijn ook alle artsen en virologen zeker. De vraag is alleen wanneer we daar klaar voor zijn. Want niemand wil dat er nog eens een groot aantal mensen ernstig ziek wordt of overlijdt, en als je dan toch ziek wordt, is het wel fijn als er plaats is op de intensive care. En, niet onbelangrijk: dat er verpleegkundigen op de ic zijn die je weer kunnen oplappen.

Ook Marco Knook, medisch hoofd van de ic-afdeling van het Reinier de Graaf-ziekenhuis in Delft, zegt: "Door alle vaccinaties is het aantal covid-patiënten dat op de ic terechtkomt, sinds afgelopen mei gelukkig enorm gedaald. Toch liggen er dagelijks nog enkele patiënten in ons ziekenhuis, in de kliniek of op de intensive care. Als samenleving moeten we accepteren dat covid-19 nooit meer verdwijnt. Het zal straks, net als de influenza een griepvirus zijn, waar we mee moeten leren leven."

Maar er moeten ook zaken veranderen in het ziekenhuis, zegt Knook: "Het is nu belangrijk dat er een structurele verhoging van ic-beddencapaciteit en personeel op de ic komt.  Zo kunnen we ook in de toekomst snel op- en afschalen en veilige zorg aan alle patiënten blijven bieden."

Meer capaciteit op ic

Die oproep deden collega-intensivisten van Knook ook in Trouw, eergisteren. Bijvoorbeeld ic-hoofd Armand Girbes van het Amsterdam UMC. "We hadden een redelijk beperkte capaciteit – het was net genoeg. Nu is er een ziekte bij gekomen, dus één en één is twee: er is structureel meer capaciteit nodig."

Het kabinet heeft bij de vorige persconferentie twee data genoemd. 20 september voor het afschaffen van bijvoorbeeld de anderhalve meter en andere basisregels. Op 1 november zouden discotheken en kroegen weer open kunnen gaan.

'Uitstroom van mensen is hoog'

Met het laten gaan van die maatregelen is op zich weinig mis als je het aan Peter de Jager vraagt. De Jager is hoofd van de intensive care van het Jeroen Bosch-ziekenhuis in Den Bosch. Met het afschaffen van de basismaatregelen verandert voor zijn gevoel sowieso weinig. "Kijk om je heen, die anderhalve meter, wie doet dat nog?"

Die maatregelen loslaten zou dus misschien wel kunnen, maar De Jager is niet heel optimistisch gestemd over de situatie in de ziekenhuizen. "Covid gaat onderdeel uitmaken van ons normale werk. Wat het lastig maakt is dat we gewoon een tekort hebben aan gespecialiseerd personeel. De uitstroom van mensen is hoog en nieuwe mensen kun je niet meteen inzetten."

En ook De Jager stelt: er zijn extra bedden nodig. Er werd ook voor corona in de zorg al kritisch gekeken naar ic-zorg en wat er precies nodig was. "In winterperiodes hadden we het vaak al heel druk, en toen kwam corona ook nog eens."

De situatie is nijpend. Er is minder personeel dan eerder door de uitstroom en er moeten bedden bij. En nog iets, waar De Jager flink op hamert: "Er moet meer waardering komen voor het werk van verpleegkundigen", zegt hij. "Waardering voor werk, werk dat goed betaalt, nu gaan ze soms ander werk doen waar dat beter geregeld is."

Mensen met verlaagde weerstand

De Jager wordt er bijna moedeloos van: "Ik zeg het weer: er moet gestopt worden met praten, en er moet iets gedaan worden. Er moet gewoon meer geld naar de verpleegkundigen. Maar ik weet eigenlijk helemaal niet meer tegen wie ik dit nu zeg."

En toch moet het land straks open, vindt ook De Jager. Dat wil zeggen: nadat iedereen volledig gevaccineerd had kunnen zijn. "Het enige lastige is nog de mensen die om wat voor reden ook een verlaagde weerstand hebben en niet helemaal beschermd zijn. Daar moeten we medisch gezien goed naar kijken."

Ic-hoofd Knook van het Reinier de Graaf-ziekenhuis stelt dat de groepsimmuniteit in Nederland nu nog onvoldoende is om alle maatregelen los te laten. "Maar dat zal in de loop van de tijd geleidelijk wel kunnen." En toch, als we alles weer mogen, doen we dat dan ook? 

Knook: "Ik vraag me af of we weer helemaal terug gaan naar het 'oude' normaal. We hebben geleerd dat afstand houden voorkomt dat we besmet raken met covid-19, maar dat geldt ook voor andere virussen? Ik verwacht dat we veel meer afstand blijven houden dan voor de pandemie."

'Meeste mensen in ziekenhuis niet gevaccineerd'

Vanuit virologisch standpunt zou Gorben Pijlman van de Wageningen Universiteit het wel begrijpen als de maatregelen worden losgelaten als iedereen de kans heeft gehad om twee prikken te krijgen. 

"Verreweg de meeste mensen die in het ziekenhuis komen te liggen, zijn niet gevaccineerd", zegt de viroloog. "Dat is heel vervelend, maar niet vaccineren is wel een eigen keuze. Ik vind het wel lastiger voor de mensen die wel een vaccin hebben gehaald, maar bij wie dat niet heeft aangeslagen. En we weten niet altijd wie die mensen zijn."

En toch moeten het risico ergens accepteren, vindt Pijlman. Als iedereen dus de tijd heeft gehad voor een tweede prik en de bijbehorende wachttijd, dan zou het wat hem betreft mogelijk moeten zijn om de maatregelen los te laten.

Studenten weer in de zaal

Maar als je de maatregelen loslaat dan moeten de ziekenhuizen dat wel aankunnen, zegt Pijlman erbij. En dat is nog niet zomaar geregeld. Die bedden moeten erbij, maar het personeel moet het ook aankunnen. En dat personeel heeft nou net een van de zwaarste periodes uit hun leven meegemaakt.

Discotheken en kroegen

Nieuw personeel wordt al opgeleid (al is het nog onvoldoende) en personeel dat hard heeft gewerkt zal in sommige gevallen opgelapt moeten worden.

De datum dat de maatschappij - inclusief discotheken en kroegen - helemaal van het slot gaat? 1 november zou zomaar eens kunnen. Maar als het aan de ziekenhuizen ligt wel met extra bedden en personeel op de ic.