Einde aan 1,5-metertijdperk: hoe snel wennen we eraan?

Het zal je vast eens zijn overkomen: omstanders die soms ronduit theatraal, soms onopvallend een stap naar achteren zetten. Of die aan jou, op aardige of onaardige toon, vragen of je iets meer afstand kunt bewaren.

Maar of dat na 25 september nóóit meer gebeurt, is de vraag. Volgens psycholoog Denny Borsboom en hoogleraar gezondheidspsychologie Arie Dijkstra kunnen we grote individuele verschillen verwachten. 

Borsboom: "Je zult zien dat sommige mensen elkaar weer in de armen vliegen, maar anderen dat juist heel moeilijk vinden. Voor veel mensen is corona naar de achtergrond geschoven, maar voor kwetsbaren niet." 

Sociale normen aftasten

Volgens het RIVM zou de maatregel blijven totdat het coronavirus geen bedreiging meer vormde voor de kwetsbare groepen en de zorg. Dat was de voorwaarde voor het einde van het anderhalvemetertijdperk. Hoe gaan we dan weer wennen aan dat oude normaal? En gaan we überhaupt wel terug naar dat oude normaal?

Dijkstra ziet dat we de sociale normen rond het afstand houden aan het aftasten zijn. "We moeten een nieuw evenwicht vinden als het om afstand houden gaat. Zo is er een groep mensen die blij is dat we weer dichter bij elkaar mogen komen, een groep mensen die zich nooit aan de afstand heeft gehouden en een groep die juist nog steeds graag afstand wil houden."

"Die verschillende groepen moeten nu met zijn allen als het ware onderhandelen over wat de nieuwe sociale norm wordt."

Aftasten dus, maar echt weten wat de sociale norm gaat worden, doen we niet. Dijkstra: "Misschien dat we vaker een boks gaan gebruiken dan een hand. Of dat je in de ene situatie een boks gebruikt en in de ander een hand, iets wat erg afhangt van de omgeving waarin je je op dat moment bevindt."

Sterke cultuur

De omgeving is namelijk heel bepalend in je gedrag, zegt gedragspsycholoog Sabine Jansen. "We hebben in Nederland een sterke cultuur van handen geven. Het zal heel lastig zijn als het grootste gedeelte van de groep mensen met wie je omgaat elkaar de handen schudt en jij dat niet doet. Dan moet je sterk in je schoenen staan, wil je daar tegenin gaan."

Jansen verwacht dan ook dat de minderheid die zich er in eerste instantie niet prettig bij voelt, zich snel aanpast aan de rest. "Het kost tijd om gedrag te leren en in verhouding minder tijd om weer terug te gaan naar het oude gedrag. Dus ik verwacht dat het voor veel mensen weer snel normaal gaat voelen om geen afstand te houden."

Volgende golf

Voor iedereen was het wennen toen de anderhalvemetermaatregel in maart 2020 werd ingevoerd. De voorzorgsmaatregel was nodig om de kans te verkleinen dat mensen besmet raakten met het coronavirus. "We zullen met elkaar moeten zoeken naar het nieuwe normaal in de anderhalvemetersamenleving", zei premier Rutte.

De aangekondigde versoepelingen brengen ons weer naar het oude normaal. Wat nu als de maatregelen onverhoopt toch weer ingezet moeten worden om een volgende golf tegen te gaan? Dat zal nog niet zo makkelijk gaan, zegt psycholoog Borsboom. "Je zag grote verschillen bij het invoeren van de eerste en de tweede lockdown. De tweede keer ging het veel moeilijker, was er meer polarisatie en gingen bij meer mensen de hakken in het zand."

"Dat was omdat ze het al een keer hadden losgelaten. Stel dat er een herinvoering van de anderhalve meter nodig is, dan zal ook die herinvoering moeilijk zijn."