Kinderen zijn 'virusfa­briek­jes', moeten de scholen dicht?

We beginnen met de cijfers, want die lopen de laatste tijd hard op.

1. Hoeveel kinderen raken besmet?

Het meest overzichtelijk is onderstaande grafiek. Hier zie je dat het aantal besmettingen de afgelopen weken hard is opgelopen in de leeftijdscategorie 10 tot en met 14 jaar. Het gaat om besmettingen per 100.000 personen.

2. Hoe is deze piek te verklaren?

Susan van den Hof van het RIVM zei daar vorige week dinsdag het volgende over: "Vaccinatie wordt aangeboden vanaf 12 jaar. Dus de kinderen tot en met 11 jaar zijn allemaal niet gevaccineerd. Dat is waarschijnlijk een deel van de verklaring."

Ook is natuurlijk de herfstvakantie voorbij. Andere verklaringen zijn dat volwassenen op dit moment wel, en kinderen geen afstand hoeven te houden.

3. Waar lopen kinderen de besmettingen op?

Het antwoord ligt voor de hand. Susan van den Hof van het RIVM zegt dan ook: "Ze lopen het overal op waar ze contacten hebben met andere mensen, maar ze zitten natuurlijk een groot gedeelte van de tijd op school. En dat is ook wat we terugzien: dat er een grote groep kinderen op school besmet worden."

4. Worden kinderen er ziek van?

Gelukkig worden kinderen zelf niet of nauwelijks ziek van een besmetting. Ze belanden ook zelden in het ziekenhuis. Hieronder de grafiek van de ziekenhuisopnames. We hebben de jongste twee leeftijdsgroepen een dikkere lijn en een opvallende kleur gegeven. Je kunt ook dubbelklikken op de leeftijdscategorie.

5. Hoe komt het eigenlijk dat kinderen nauwelijks ziek worden?

"Hard bewijs hebben we hier niet voor", zegt Gijs van Well, kinderarts en infectioloog bij het Maastricht UMC. "Maar wat we bij SARS-1 ook al hebben gezien is dat het meest waarschijnlijk zo is dat de immuunrespons bij kinderen nét wat minder heftig is."

Want daar draait het bij corona vooral om: personen belanden vooral in het ziekenhuis door de eigen afweerreactie. Bij sommige mensen is die heviger dan bij anderen. 

De wetenschapper benadrukt dat kinderen wel besmet worden. "Maar het lichaam reageert minder heftig, en dus valt de ernst van de verschijnselen heel erg mee." Overigens belanden soms wel kinderen in het ziekenhuis, vooral met multisysteem inflammatie syndroom, MIS-C. "Geen groot aantal, ongeveer 100 per jaar, maar deze kinderen zijn wel erg ziek en liggen op de kinder-IC."

6. Maar het probleem is toch vooral dat ze ánderen kunnen besmetten?

Over het algemeen geldt: hoe jonger het kind, hoe kleiner de rol bij de verspreiding van het virus. Dit geldt zowel voor de klassieke virusvariant als voor de meer besmettelijke virusvarianten, meldt het RIVM.

OMT-voorzitter Jaap van Dissel liet onlangs aan de Tweede Kamer een grafiek zien van 'transmissieparen'. Wie besmet nou wie? De grafiek zie je hieronder. Het is op het eerste gezicht een ingewikkeld plaatje (klik hier voor een uitvergroting). Let op de dikte van de stippen. Hoe dikker, hoe vaker het een besmetting voorkomt.

Zo is een dikke stip te zien links onderin. Dit betekent: (ongevaccineerde) 0 tot 11-jarigen besmetten vooral andere (ongevaccineerde) 0 tot 11-jarigen. Daarnaast besmetten kinderen vooral andere ongevaccineerden en dan vooral volwassenen onder de 50. Dit geldt overigens in het algemeen: ongevaccineerden besmetten vooral ongevaccineerden. 

7. Kinderen spelen dus geen grote rol in deze epidemie?

Of de rol van kinderen 'groot' of 'klein' is, is een interpretatie. Kinderarts-epidemioloog Patricia Bruining zei eerder deze week: "Dat de ziekenhuizen vol liggen komt niet doordat kinderen besmet raken."

Veldepidemioloog Amrish Baidjoe reageerde daar vervolgens op door te stellen dat kinderen niet op een eiland leven. "Kinderen kunnen ook infecties verspreiden. Kinderen spelen gewoon een rol in transmissie, zeker naarmate ze ouder worden. Waarom ontkennen we dat zo hard? Dat betekent niet dat scholen dicht moeten maar wel dat we iets aan risico moeten doen", twitterde hij.

8. Zou het verstandig zijn om jonge kinderen een vaccinatie te geven?

Van ouderen en kwetsbaren weten we dat een vaccinatie de kans op een ziekenhuisopname flink verkleint. Er zijn mogelijke bijwerkingen, al zijn ernstige bijwerkingen zeldzaam.

Kinderen belanden sowieso weinig in een ziekenhuis, waarom zouden zij het risico moeten lopen op die eventuele bijwerkingen? Frits Rosendaal, hoogleraar klinische epidemiologie, maakte onlangs in het Parool de vergelijking met een brandweerman: "Brandweerman zijn kan ook nadelig zijn voor degene zelf, maar het is goed voor de bevolking."

9. Hoe zit het dan met die bijwerkingen?

De meeste bijwerkingen bij kinderen van 12 tot en met 17 jaar zijn hetzelfde als bij volwassenen - en verdwijnen binnen een paar dagen. Daarnaast zijn zeldzame gevallen bekend van een ontsteking van de hartspier (myocarditis) en het hartzakje (pericarditis). Deze bijwerking gaan vanzelf weer over of zijn goed te behandelen met medicijnen. 

"Een hartspierontsteking klinkt naar, maar het betekent eigenlijk dat je tijdelijk een mindere conditie hebt. De meeste jongeren herstellen daar spontaan weer van", zegt Gijs van Well, kinderarts en infectioloog.

Alles afwegende, adviseerde de Gezondheidsraad deze tieners een vaccinatie aan te bieden. Van Well staat achter deze beslissing. "De voordelen wegen op tegen de nadelen. De kans dat een kind ernstig ziek wordt door corona is 10  keer groter dan dat het ziek wordt door een bijwerking van het vaccin." Bovendien, zegt hij, is het ziektebeeld van een kind dat ernstig ziek wordt door corona veel heftiger dan een hartspierontsteking.

Voordelen en nadelen, voor de groep en/of voor het individu. Hoogleraar virologie Marion Koopmans deelde dit overzichtelijke schema:

De Europese geneesmiddelenautoriteit EMA komt in december 2021 met een oordeel over vaccinatie van kinderen onder 12 jaar. In de Verenigde Staten is dit besluit al genomen. Van Well sluit niet uit dat de EMA tot dezelfde beslissing komt.

10. Zijn er andere maatregelen die we kunnen nemen?

Er zijn coronadeskundigen die adviseren om de kerstvakantie op scholen een week eerder te laten beginnen. Dat zou een 'effectieve manier' zijn om het virus onder controle te houden, zei immunoloog Ger Rijkers in het AD. Hij noemde kinderen 'virusfabriekjes'.

Gijs van Well verwacht dat deze vraag door het OMT-besproken gaat worden. "Mijn particuliere mening doet er niet zoveel toe. De OMT-leden zullen daar een advies over geven. Daarna kijken de ministers er naar. Het leidt tot veel onnodige onrust als iedereen daar nu een mening over gaat geven."

En sinterklaasfeestjes annuleren? Sommige grootschalige evenementen zijn afgelast, andere gaan door. Kinderarts en OMT-lid Karoly Illy vindt dat die shows gewoon door moeten gaan, zegt hij tegen RTL Nieuws. "Het gaat om jonge kinderen die zelf niet of nauwelijks ziek worden. Met afgelasten zou je ze erg veel verdriet doen."

Illy zegt dat volwassenen zich gewoon aan de regels moeten houden, zich moeten laten testen bij klachten, moeten thuiswerken en vooral: zich laten vaccineren. "Ik heb er grote moeite mee als de kinderen de dupe zouden worden van onverantwoordelijke ouders."