Ook jongens van 10 jaar nu opgeroepen voor HPV-vaccinatie: 6 vragen en antwoorden

De eerste prikken worden half februari gezet. Dit is wat je moet weten over de HPV-vaccinatie, een vaccin waar tien jaar ervaring mee is, maar met nog altijd een lagere opkomst dan andere kindervaccinaties.

1. Wat is HPV?

Dat staat voor het humaan papillomavirus. Je merkt er niks van als je ermee besmet bent, maar het virus kan zich tot kanker ontwikkelen. Er zijn meer dan honderd verschillende typen HPV, waaronder varianten met een hoog risico op kanker. De HPV-typen 16 en 18 zijn het gevaarlijkst, samen veroorzaken ze zo'n 70 procent van alle gevallen van baarmoederhalskanker en het grootste gedeelte van de andere HPV-kankers.

In Nederland krijgen elk jaar zo’n 800 vrouwen baarmoederhalskanker en ruim 200 vrouwen sterven daar aan. De ziekte komt opvallend vaak bij jongere vrouwen voor. Vanwege dat risico krijgen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar elke vijf jaar een uitnodiging om een uitstrijkje te laten maken. Jaarlijks wordt bij 5000 vrouwen een voorstadium van deze kanker gevonden die moet wordt behandeld. Bij de behandeling wordt een deel van de baarmoedermond weggehaald. Zo kan baarmoederhalskanker worden voorkomen. 

2. Is HPV zeldzaam?

Allesbehalve. Zo'n 80 tot 90 procent van de mensen loopt het eenmaal of vaker in zijn leven op. Meestal ruimt het afweersysteem het virus weer op, maar in 10 tot 20 procent van de gevallen gebeurt dat niet. Het virus kan via elk seksueel contact worden overgedragen, dus ook huid tegen huid, zelfs bij gebruik van een condoom. Het is dus wel anders dan een soa, bijna iedereen krijgt het. Ook jongens en mannen raken besmet met het HPV-virus en geven het door.

3. Waarom is de leeftijd voor de vaccinatie verlaagd naar 10 jaar?

Omdat het vaccin het beste werkt vóórdat iemand in aanraking komt met het virus, gaat de vaccinatieleeftijd omlaag van 13 naar 10 jaar. Daarmee is het effect van de vaccinatie zo groot mogelijk.

Eerder werden meisjes vanaf 13 jaar uitgenodigd voor de HPV-vaccinatie om er zeker van te zijn dat ze lang genoeg beschermd waren. Nu weten we uit onderzoeken dat de vaccinatie langdurig beschermt en kan de prik eerder worden gezet, legt een woordvoerder van het RIVM uit.

HPV-virussen zitten vooral op de huid en slijmvliezen rond de geslachtsorganen en in de mond en keel, waardoor het tijdens de seks ook makkelijk wordt doorgegeven via handen, vingers en mond.

4. Waarom zou mijn zoon die prik halen?

Niet alleen vrouwen krijgen kanker van het HPV-virus. Jaarlijks krijgen in Nederland bijna 400 mannen kanker door HPV. Ongeveer 80 procent daarvan kan voorkomen worden met de HPV-vaccinatie, zegt het RIVM. Het gaat om kanker van de anus, penis, en de mond- en keelholte.

Oscar Brouwer, uroloog in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, is gespecialiseerd in zeldzame vormen van kanker: "Steeds meer jonge mannen krijgen de diagnose peniskanker. Soms is een (gedeeltelijke) penisamputatie noodzakelijk om een leven te redden. Dat heeft uiteraard grote impact op iemands leven. Ik spreek vaak patiënten die terug in de tijd zouden willen reizen voor een vaccinatie, maar voor hen is het helaas te laat."

Gynaecoloog-oncoloog Luc van Lonkhuijzen van het Amsterdam UMC wil daarnaast benadrukken dat de vaccinatie van jongens bijdraagt aan de bescherming van de hele bevolking via groepsimmuniteit. "Vaccineren van jongens heeft niet alleen voordelen voor henzelf, je doet het ook uit solidariteit met vrouwen die er ernstig ziek van kunnen worden." 

5. Is het vaccin veilig?

Inmiddels is er veel ervaring met het vaccin in binnen- en buitenland. Het wordt al een dikke tien jaar gegeven. Er zijn geen ernstige bijwerkingen bekend, daar zijn verschillende grote onderzoeken naar gedaan. 

Vorig jaar liet 63 procent van de meisjes van 13 zich vaccineren tegen HPV. Dat is erg laag vergeleken met andere kindervaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma. Negatieve (en onjuiste) verhalen die de ronde doen over bijwerkingen kunnen daar mee te maken hebben. Al kan ook de associatie met seks meespelen, dat maakt het soms lastig voor ouderen en kinderen om over de inenting te praten.    

6. Hoe goed werkt het vaccin?

Het vaccin tegen baarmoederhalskanker vermindert de ziekte met 90 procent, blijkt uit eerste onderzoeken uit Groot-Brittannië. Dat wil zeggen: als er zonder vaccinatie 10 personen baarmoederhalskanker krijgen, zou dat mét vaccinatie nog maar 1 persoon zijn. Volgens onderzoekers zijn de uitkomsten 'historisch'. Het vaccin wordt in het Verenigd Koninkrijk gegeven aan meisjes tussen 11 en 13 jaar en sinds 2019 kunnen ook jongens het krijgen.

De Britse studie focuste zich op wat er is gebeurd met meisjes nadat het vaccin was geïntroduceerd in 2008. Die meisjes zijn nu in de 20 en bij hen was de afname van baarmoederhalskanker aanzienlijk.