Over vier tot zes weken is de zonnebloemolie op: 'Een groot probleem'
Over vier tot zes weken zijn de voorraden zonnebloemolie in Nederland op, zegt de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI). "Dit is een groot probleem voor heel veel mensen."
Nederlandse voedselbedrijven zijn naarstig op zoek naar alternatieven voor zonnebloemolie. De tekorten worden veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne. Dat land is een grote producent van plantaardige olie.
"Twee derde van de zonnebloemolie die hier in de winkels ligt, komt daar vandaan", zegt een woordvoerder van het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL). De schappen in de supermarkten zullen dus binnenkort leeg raken. "We zijn ons bewust van dat probleem en het heeft onze aandacht. Een crisis heeft altijd invloed op de voedselketen. Dat zagen we tijdens de pandemie, en nu met de oorlog weer."
Chips, babyvoeding en koekjes
Zonnebloemolie wordt niet alleen gebruikt om te bakken, te braden en te frituren, maar het zit ook in producten zoals margarine, koekjes en babyvoeding. Volgens de Federatie Nederlandse Levensmiddelen (FNL) zijn producenten op zoek naar alternatieven. Die zijn er volgens de FNL wel: denk aan raapzaadolie, lijnzaadolie of palmolie. Producenten en overheden overleggen wat de beste opties zijn.
Tiny van Boekel, emeritus hoogleraar voedseltechnologie aan de Wageningen University (WUR), noemt het aankomende tekort 'een groot probleem'. Ja, zegt ook hij: er zijn alternatieven, maar die zijn niet altijd even goed beschikbaar.
"Bovendien moeten ze eerst worden gezocht, per product worden uitgeprobeerd, en daarna moeten er nieuwe, logistieke routes worden uitgestippeld om de zonnebloemvervangers hierheen te krijgen. Dat heb je niet in een weekje allemaal geregeld."
Etiketten aanpassen
Daar komt bij: de etiketten en verpakkingen moeten worden aangepast als geen zonnebloemolie, maar een ander product wordt gebruikt. Dat heeft namelijk gevolgen voor de ingrediëntenlijst, maar eventueel ook voor de voedingswaarde. Klanten moeten daarvan op de hoogte zijn.
Al die veranderingen gaan tijd kosten, benadrukt Van Boekel, en vooral: veel geld. "De prijs van zonnebloemolie en van producten waar zonnebloemolie in zit, zal flink gaan stijgen door de schaarste", zegt hij.
"Dat is vooral in de armere landen een probleem. Daar gaan de mensen het voelen, want daar kunnen de producten onbetaalbaar worden. En dan kun je in het ergste geval volksopstanden krijgen."
Ook pasta, brood, groente en vlees duurder
Al voor de Russische inval waren de voedselprijzen wereldwijd hoog. In februari werd voedsel 4,6 procent duurder in Nederland, blijkt uit de Europese inflatiecijfers. Dat kwam door een samenloop van omstandigheden: de hoge prijzen voor energie, graan, zuivel, plantaardige oliën en veevoer. Daarnaast werden de coronamaatregelen opgeheven, met extra vraag als gevolg.
De Russische inval in Oekraïne op 24 februari verergerde de situatie alleen maar. "Een ton tarwe kost op dit moment 360 euro, een stijging van 26 procent ten opzichte van de dag voor de invasie", vertelde Vito Martielli, senior analist graan en oliezaden bij Rabobank, eerder al aan RTL Nieuws. "Een extreme stijging en een buitengewoon hoge prijs."
De reden: Oekraïne en Rusland zijn twee van de grootste exporteurs ter wereld, samen goed voor dertig procent van de wereldwijde graanexport. Dat de prijzen zo hoog zijn, komt onder meer omdat veel export via de Zwarte Zee gaat, waar de Oekraïense havens nu zijn geblokkeerd.
In rijke landen zoals Nederland is dat anders. "Wij zullen iets meer moeten betalen, en proeven dat de smaak of textuur iets anders is, als zonnebloemolie vervangen wordt voor iets anders."
Want: elke olie heeft weer andere karaktereigenschappen. "Zonnebloemolie is vrij neutraal, niet heel uitgesproken, kokosolie is veel verzadigder en olijfolie veel uitgesprokener."
Van Boekel wijst ook op het tekort aan tarwe dat gaat ontstaan en het tekort aan bijvoorbeeld maïs. "Dat levert nóg grotere problemen", zegt hij (zie kader hierboven).
Langdurig probleem
Hij denkt (en vreest) dat we nog wel een tijdje zoet zijn met de voedselcrisis. "Zelfs als de oorlog snel is afgelopen, wat ik natuurlijk hoop, dan is dit voedselprobleem nog niet opgelost. Havens liggen in puin, wegen zijn verwoest, de hele infrastructuur ligt op z'n gat in Oekraïne.
Dus zelfs als je nu zonnebloemzaadjes zou gaan zaaien in Oekraïne, dan kun je alsnog de producten niet vanuit Oekraïne vervoeren. Ik had ooit wel verwacht dat er een voedselcrisis zou komen, maar niet in Europa. En deze voedselcrisis is onafwendbaar."
In onderstaande video wordt uitgelegd waarom de oorlog in Oekraïne kan leiden tot een voedselcrisis: