Energieprijs torenhoog, en dat blijft nog een tijd zo: 'Ik heb angst voor de toekomst'

Het Centraal Planbureau (CPB) zei gisteren dat een 'behoorlijk forse groep huishoudens' moeite zal krijgen met het betalen van de vaste lasten. Dat speelt vooral op het moment dat hun energiecontract wordt verlengd. Vaste contracten worden amper nog afgesloten, variabele contracten - met bijbehorende hoge prijzen - wel.

Bovendien is de markt zo goed als opgedroogd, zegt econoom Gerben Hieminga. "Meestal zit er niets anders op dan het aanbod van de huidige energieleverancier accepteren." Hieminga verwacht niet dat de prijzen snel zullen dalen.

'Bang voor de toekomst'

De problemen stapelen zich op, mensen weten vaak niet wat ze met de situatie aan moeten. Ilse laat op Twitter weten dat haar maandbedrag net met 400 euro is verhoogd. "Hoe kan je dat nou betalen? Word dus niet meer eten ofzo!"

Een korte zoektocht levert al gauw vergelijkbare verhalen op. Mensen met hoge jaarafrekeningen, enorme maandbedragen en bijbehorende problemen. "Ik ben bang voor de toekomst", zegt Monique Bootsman uit Volendam. Ze had een jaarafrekening van 388 euro, dan denk je misschien: valt nog wel mee. Maar het maandbedrag stijgt nu van 108 euro naar 423. "In overleg met Eneco hebben we er 375 van gemaakt. Dan komt het hopelijk uit."

'Weet nog niet hoe ik dit moet doen'

Die prijsstijging is nog maar het begin. Op 11 juli komt er een nieuw contract, de prijzen daarvan kent ze nog niet. "Ik werk door een buikoperatie nu 16 uur. Mijn man is elektrisch monteur. We houden ons verbruik echt heel goed in de gaten, maar dan nog. Ik weet echt niet meer hoe ik dit moet doen. Het is echt fors veel geld."

In de familie van Monique wordt zoveel mogelijk bezuinigd. Toch probeert Monique positief te blijven en te relativeren: "Er gebeuren echt ergere dingen in de wereld en wij redden het hopelijk nog wel. Maar ik ben ook echt bang voor anderen."

Wat als je contract afloopt?

Dat de problemen rondom energie een grote groep raken, blijkt wel uit een rondgang op sociale media: 

Soms ligt het nog iets complexer. Mensen met vaste contracten hebben de afgelopen tijd geen last gehad van de stijgende energieprijs. Als dat vaste contract afloopt, is het mogelijk dat je geld terugkrijgt omdat het maandbedrag hoger lag dan de maandelijkse kosten van je contract, bijvoorbeeld omdat afgelopen winter warm was en er minder gas werd verbruikt.

Probleem blijft, ook de komende jaren

En dan komt het. Een nieuw contract met dezelfde voorwaarden krijg je niet. En dus kan het zijn dat je geld terugkrijgt, en vervolgens vele malen meer moet betalen in een nieuw, variabel, contract. Geld terug, en meer betalen dus. 

Maar wat moet je doen als je contract afloopt? Wij zochten het uit, het resultaat zie je in onderstaande video:

Dit laatste zal steeds vaker gebeuren, want de komende tijd wordt er geen prijsdaling verwacht. Dat zegt Gerben Hieminga, econoom bij ING en specialist op het gebied van de energiemarkt. "Dit is geen tijdelijk probleem meer. De verwachting in de markt is nu dat stroom- en gasprijzen ook in 2023 en 2024 relatief hoog blijven."

Oorlog in Oekraïne

Er wordt ook niet direct een nog sterkere stijging verwacht, maar beter wordt het naar alle waarschijnlijkheid ook niet. Hieminga zegt daar wel bij dat 'de situatie zeer geopolitiek gedreven is'. "Niemand kan het echt voorspellen, maar het lijkt er op dit moment wel op dat we nu in het nieuwe normaal leven qua energieprijzen."

Het nieuwe normaal, want het oude normaal waren prijzen die we gewend waren van voor de herfst van vorig jaar. "Toen was het de vraag of we genoeg energie hadden voor de winter en leek de stijging van tijdelijke aard. En toen viel Rusland Oekraïne binnen en is energie onderdeel van het conflict geworden. Dat kan de markt veel langer beïnvloeden."

Energiebedrijven belasten

Energieleveranciers kopen nu energie in tegen hele hoge prijzen en berekenen die prijzen door aan consumenten. Dat gebeurt vaak twee keer per jaar, maar Hieminga ziet dat de contracten ook worden aangepast. "In sommige gevallen kunnen aanbieders dan iedere maand de prijzen aanpassen. Dat kán in het voordeel werken van de consument als de onzekerheid afneemt en energieprijzen, maar nu stijgt de prijs vaak."

Duurder, duurder, duurder dus. Wat kunnen we eraan doen om de prijs te laten dalen? Hieminga weet dat in andere landen de energiebedrijven mogelijk zwaarder belast gaan worden. De winsten gaan dan omlaag, en met dat geld kunnen de maandlasten van burgers omlaag worden gebracht. "Maar de investeringen van datzelfde energiebedrijf heb je hard nodig voor de energietransitie naar groene energie. Als je ze te veel belast schiet je jezelf in de voet."

Nieuwe realiteit

Het is dus een oplossing, maar niet voor 100 procent. Komen we toch uit op energiebesparen. Wil je in de zomer minder gas gebruiken? Dan zit er maar één ding op: minder (lang) douchen. Verder gebruiken we toch niet veel gas in de zomer. Hieminga: "In de winter zal de thermostaat een graadje lager moeten, misschien wel twee of drie graden voor mensen met een krappe beurs. En het is hopen op een milde winter, dat scheelt al gauw 20 procent aan gas." We zullen ons ook moeten aanpassen aan de prijzen, want de hoop dat het snel goedkoper wordt, is wel vervlogen. "Dit is de nieuwe realiteit."

Hoe bespaar je (onder meer) op je energierekening

Minder betalen willen we allemaal wel. Maar soms is er wat discipline voor nodig om het voor elkaar te krijgen. Een paar tips op een rij, en wat het (ongeveer) oplevert:

• Verwarm alleen de ruimtes waar je veel bent (550 euro per jaar)
• Zet de thermostaat 1 uur voor je gaat slapen op 15 graden (260 euro per jaar)
• Zet de thermostaat een graad lager dan je gewend bent (200 euro per jaar)
• Zet de thermostaat op 15 graden als er niemand thuis is (200 euro per jaar)
• Verlaag de temperatuur van je cv-ketel van 80 naar 60 graden (1200 euro over levensduur van je ketel)
• 5 minuten douchen in plaats van het gemiddelde van 9 minuten (40 euro per persoon per jaar)
• Econoom Hieminga: "Kijk goed naar de energieslurpers in je huis. Zo is een groot aquarium een leuke, maar momenteel ook dure hobby. Datzelfde geldt voor de zonnebank op zolder en de terrasverwarmer in de tuin. Kan en wil je dat geld er in de huidige energiemarkt aan uit geven?"
• Klik hier voor meer tips van Milieucentraal en de Consumentenbond

Bron: Milieucentraal en Consumentenbond